VNReport»Kinh tế»Reuters viết về kế hoạch phát triển ngành đất hiếm của Việt Nam

Reuters viết về kế hoạch phát triển ngành đất hiếm của Việt Nam

10:47 - 26/09/2023

Theo một công ty nước ngoài và một công ty trong nước, Việt Nam dự định khởi động lại mỏ đất hiếm Đông Pao vào năm 2024, hướng tới mục tiêu xây dựng chuỗi cung ứng đất hiếm và giảm bớt sự thống trị của Trung Quốc.

Việt Nam có kế hoạch khởi động lại mỏ đất hiếm lớn nhất của mình vào năm tới với một dự án do phương Tây hậu thuẫn, hai công ty liên quan nói với Reuters. Đây là một phần trong nỗ lực nhằm giảm bớt sự thống trị của Trung Quốc trong lĩnh vực này.

Động thái này là một bước hướng tới mục tiêu xây dựng chuỗi cung ứng đất hiếm, bao gồm phát triển năng lực tinh chế quặng thành kim loại dùng trong nam châm cho xe điện, điện thoại thông minh và tua bin gió.

Tessa Kutscher – một giám đốc của Blackstone Minerals Ltd – cho biết bước đầu tiên là Chính phủ dự định tổ chức đấu thầu nhiều lô tại mỏ đất hiếm Đông Pao ở tỉnh Lai Châu trước cuối năm nay. Công ty của bà dự kiến đấu thầu cho ít nhất một lô.

Lưu Anh Tuấn – Chủ tịch Công ty cổ phần Đất hiếm Việt Nam (VTRE), công ty tinh chế chính của đất nước và đối tác của Blackstone trong dự án – cho biết thời gian đấu thầu có thể thay đổi nhưng Chính phủ dự định khởi động lại mỏ vào năm tới.

Chính phủ được cho là sắp tổ chức đấu thầu nhiều lô tại mỏ đất hiếm Đông Pao ở Lai Châu.

Chính phủ được cho là sắp tổ chức đấu thầu nhiều lô tại mỏ đất hiếm Đông Pao ở Lai Châu.

Đề xuất tái khởi động Đông Pao được đưa ra khi nhiều quốc gia lo ngại về khả năng bị gián đoạn nguồn cung đất hiếm do sự kiểm soát của Trung Quốc và tranh chấp của nước này với Mỹ và các đồng minh. Năm nay, Bắc Kinh đã áp đặt hạn chế xuất khẩu đối với một số kim loại dùng trong chất bán dẫn, điều mà một cố vấn chính sách có ảnh hưởng của Trung Quốc cảnh báo “chỉ là bước khởi đầu”.

Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ, Việt Nam có trữ lượng đất hiếm lớn thứ hai thế giới, nhưng phần lớn vẫn chưa được khai thác và đầu tư vào vì Trung Quốc giữ giá ở mức thấp do nước này gần như độc quyền. Đến thăm Hà Nội trong tháng này để nâng cấp quan hệ song phương, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã ký một thỏa thuận nhằm tăng cường khả năng thu hút nhà đầu tư vào các mỏ đất hiếm của Việt Nam.

Trong các cuộc phỏng vấn với Reuters, 12 giám đốc ngành, nhà đầu tư, nhà phân tích và quan chức nước ngoài đã mô tả các kế hoạch dành cho Việt Nam, bao gồm cả những khoản đầu tư mà theo họ, thể hiện hành động nhằm giảm rủi ro phụ thuộc vào Trung Quốc. Một số thừa nhận những khó khăn để hình thành một trung tâm đất hiếm nhưng cho biết nước cờ này có thể khiến Việt Nam trở thành một nhà cung cấp lớn và giảm bớt lo ngại chiến lược, kể cả nếu Trung Quốc vẫn giữ vị thế thống trị.

Bà Kutscher cho biết khoản đầu tư của Blackstone vào dự án sẽ trị giá khoảng 100 triệu USD nếu trúng thầu. Bà nói thêm rằng công ty đang thảo luận với khách hàng tiềm năng – bao gồm các hãng xe điện VinFast và Rivian – về các hợp đồng với mức giá ấn định, bảo vệ người bán và người mua khỏi biến động giá và rủi ro chuỗi cung ứng. Những hợp đồng như vậy sẽ giúp giải quyết một vấn đề mà các nhà đầu tư đất hiếm ở Việt Nam phải đối mặt. Các công ty Toyota Tsusho và Sojitz của Nhật Bản từng từ bỏ dự án tại Đông Pao sau khi Trung Quốc tăng mạnh nguồn cung, khiến giá sụt giảm.

Tuy nhiên, Dylan Kelly thuộc công ty đầu tư Terra Capital cho biết, mặc dù tập trung vào giảm rủi ro, nhưng không rõ liệu khách hàng có sẵn sàng trả thêm tiền cho Việt Nam hay không, đồng thời lưu ý rằng thị trường nhìn chung vẫn chưa rõ ràng.

Khi được hỏi về khả năng tham gia của VinFast, người phát ngôn của công ty mẹ Vingroup cho biết đơn vị phụ trách thu mua nguyên liệu thô của tập đoàn, VinES, không có kế hoạch hiện tại với Blackstone liên quan đến đất hiếm. Ông không đề cập cụ thể đến các câu hỏi tiếp theo về VinFast.

Một nước sản xuất đất hiếm hàng đầu

Việc khai thác hiệu quả mỏ Đông Pao – đã không hoạt động trong ít nhất 7 năm – sẽ đưa Việt Nam trở thành một nước sản xuất đất hiếm hàng đầu, theo một quan chức tại Công ty cổ phần Đất hiếm Lai Châu – Vimico.

Nhưng việc tinh chế đất hiếm rất phức tạp và Trung Quốc kiểm soát nhiều công nghệ chế biến. Theo Blackstone, trữ lượng ước tính của Đông Pao cũng cần được đánh giá lại bằng các phương pháp hiện đại. Tuy nhiên, đất hiếm ở Đông Pao tương đối dễ tiếp cận và chủ yếu tập trung ở quặng bastnaesit, theo Đại học Mỏ Địa chất. Chúng thường giàu cerium – sử dụng trong màn hình phẳng – và các lanthanide như praseodymium và neodymium, nguyên liệu chế tạo nam châm.

Ông Tuấn cho biết VTRE hy vọng giành được ít nhất một lô, cho phép họ khai thác khoảng 10.000 tấn oxit đất hiếm (REO) tương đương mỗi năm, gần 1/3 sản lượng dự kiến hàng năm của mỏ. Ông cho biết việc sản xuất có thể bắt đầu vào khoảng cuối năm 2024.

Việt Nam cũng có kế hoạch phát triển thêm các mỏ khác. Chính phủ đặt mục tiêu sản xuất tới 60.000 tấn REO tương đương mỗi năm vào năm 2030. Trung Quốc đặt hạn ngạch nội địa 210.000 tấn vào năm ngoái.

David Merriman – nhà phân tích nghiên cứu tại công ty tư vấn Project Blue – cho biết mục tiêu đó sẽ giúp Việt Nam sản xuất từ 5% đến 15% sản lượng dự kiến của Trung Quốc vào cuối thập kỷ này. Ông kỳ vọng Trung Quốc sẽ tăng sản lượng trong cùng giai đoạn. Các mục tiêu của Việt Nam “đầy tham vọng, nhưng không hoàn toàn nằm ngoài khả năng thực hiện”, ông nhận xét.

Sự khích lệ của Mỹ

Theo Nhà Trắng, trong chuyến thăm của ông Biden, Mỹ đồng ý giúp Việt Nam lập bản đồ tài nguyên đất hiếm tốt hơn và “thu hút đầu tư chất lượng”. Tuyên bố này có thể khuyến khích các nhà đầu tư Mỹ tham gia đấu thầu tại mỏ Đông Pao.

Những nỗ lực gần đây của Mỹ nhằm giành chỗ đứng trong ngành đất hiếm Việt Nam không thành công, theo John Rockhold, nhà tư vấn lĩnh vực đất hiếm và chủ tịch chi nhánh Hà Nội của Phòng Thương mại Hoa Kỳ. Ông cho biết thêm rằng một kế hoạch như vậy liên quan đến VTRE đã thất bại trong năm nay. Kế hoạch đó dự kiến vận chuyển đất hiếm do VTRE tinh chế sang Mỹ và có thể đầu tư 200 triệu USD trong tương lai vào Việt Nam, theo một báo cáo nội bộ do Reuters xem xét.

VTRE xác nhận thỏa thuận đã sụp đổ. Thay vào đó, hồi tháng 4, VTRE công bố thỏa thuận cung cấp 100 tấn oxit đất hiếm trong năm nay cho công ty ASM của Úc. Blackstone – một đối tác trong thỏa thuận mới – tuyên bố đang vận hành một mỏ niken ở Việt Nam và xác định rằng cơ sở chế biến của họ ở Việt Nam có thể xử lý quặng từ Đông Pao.

Từ quặng đến nam châm

Cuối cùng, VTRE muốn đóng vai trò trong toàn bộ ngành công nghiệp đất hiếm, từ khai thác quặng đến các sản phẩm cuối cùng, theo ông Tuấn – người cùng vợ sở hữu hầu hết cổ phần VTRE, theo danh sách cổ đông mà ông cho Reuters xem. Đây không phải là điều dễ dàng. Ngay cả Mỹ cũng thiếu cơ sở chế biến và phải xuất khẩu quặng đất hiếm sang Trung Quốc.

Một nhà máy VTRE hiện có chuyên tách oxit đất hiếm khỏi quặng đã khai thác, có công suất xử lý 5.000 tấn REO mỗi năm nhưng công ty có kế hoạch tăng gấp 3 lần công suất đó để đáp ứng đầu vào từ Đông Pao, theo ông Tuấn. Sau khi được tách ra, các oxit sẽ được chế biến thành kim loại để sử dụng trong nam châm và những ứng dụng công nghiệp khác. Theo Bộ Năng lượng Mỹ, quá trình kim loại hóa được kiểm soát bởi Trung Quốc – nước sản xuất 90% kim loại đất hiếm.

Nhưng VTRE đang thực hiện một dự án thí điểm xây dựng chế biến kim loại với Setopia, công ty Hàn Quốc chưa có kinh nghiệm trong lĩnh vực này cho biết.  Một quan chức của Setopia nói rằng khoản đầu tư kết hợp ban đầu sẽ vào khoảng 4 triệu USD, chủ yếu là từ Setopia, và một nhà máy có thể sẵn sàng hoạt động vào năm tới.

Ở khâu chế tạo sản phẩm cuối, các công ty nam châm của Hàn Quốc và Trung Quốc chuẩn bị mở nhà máy tại Việt Nam, theo thông tin vào tháng 8.

Dudley Kingsnorth – giáo sư tại Đại học Curtin – nhận định Việt Nam còn một chặng đường dài phía trước để hiện thực hóa các mục tiêu về đất hiếm của mình, bao gồm việc cải thiện các hoạt động môi trường. Nhưng Việt Nam “có nguồn tài nguyên, chuyên môn khai thác và chế biến để cung cấp lựa chọn thay thế cho Trung Quốc”.