VNReport»Kinh tế»Doanh nghiệp»Alibaba rơi vào khủng hoảng, mất vị trí dẫn đầu ngay cả trong thương mại điện tử

Alibaba rơi vào khủng hoảng, mất vị trí dẫn đầu ngay cả trong thương mại điện tử

09:51 - 15/12/2023

Vốn hóa thị trường của Alibaba rơi xuống dưới đối thủ PDD, trong bối cảnh thị phần của tập đoàn trong thương mại điện tử ở Trung Quốc lao dốc.

Gã khổng lồ Internet Trung Quốc Alibaba – một thời có vẻ như bất khả chiến bại – đang mắc kẹt trong khủng hoảng.

Đại gia thương mại điện tử này từng là động lực chính cho nền kinh tế tiêu dùng bùng nổ của Trung Quốc với vai trò tiên phong trong mua sắm trực tuyến. Qua nhiều năm, Alibaba mở rộng ra các lĩnh vực gồm điện toán đám mây, siêu thị và giải trí trực tuyến.

Giờ đây, ngay cả mảng thương mại điện tử của tập đoàn cũng yếu đi. Trong vài tháng qua, Alibaba mất một tổng giám đốc lâu năm, trong khi kế hoạch tái cơ cấu nhằm vực dậy tập đoàn vướng trở ngại. Những điều này xảy ra sau khi Alibaba và nhà đồng sáng lập Jack Ma bị Bắc Kinh siết quy định từ 3 năm trước.

Cổ phiếu của Alibaba đang giao dục gần mức giá khi IPO năm 2014.

Cổ phiếu của Alibaba đang giao dục gần mức giá khi IPO năm 2014.

Sau khi niêm yết cổ phiếu lần đầu ra công chúng vào năm 2014, cổ phiếu của Alibaba tăng vọt. Nhưng phần lớn mức tăng đó đã bốc hơi, và cổ phiếu đang giao dịch gần mức giá IPO. Tháng này, Alibaba mất vị trí công ty bán lẻ trực tuyến vốn hóa cao nhất Trung Quốc vào tay PDD Holdings – công ty điều hành các nền tảng Temu và Pinduoduo.

“Trước năm 2020, Trung Quốc là thị trường mà các nhà đầu tư toàn cầu không thể bỏ qua và Alibaba là cổ phiếu đầu tiên họ mua để tiếp cận Trung Quốc”, theo Vey-Sern Ling – một cố vấn đầu tư tại Union Bancaire Privée. Điều đó không còn đúng nữa, ông bổ sung.

Phần lớn vấn đề của Alibaba – chẳng hạn như việc bị Bắc Kinh dừng IPO công ty công nghệ tài chính Ant Group năm 2020 – liên quan đến nỗ lực của chính phủ nhằm kiềm chế lĩnh vực công nghệ và các nhà lãnh đạo nổi tiếng của lĩnh vực này. Nhưng Alibaba cũng gặp những thách thức riêng đối với hoạt động kinh doanh của mình.

Công ty không theo kịp thị hiếu của người tiêu dùng Trung Quốc. Họ bắt đầu chuyển sang mua hàng trên các nền tảng mạng xã hội và hạn chế chi tiêu khi nền kinh tế suy yếu trong 3 năm qua.

Alibaba đang cố gắng đáp trả bằng việc thúc đẩy sáng tạo nội dung, livestream và cung cấp thêm các mặt hàng giá rẻ. Nhưng những thách thức vẫn còn đó khi các đối thủ rất nhanh nhẹn và quyết liệt, trong khi kinh tế Trung Quốc có vẻ sẽ tiếp tục tăng trưởng yếu.

Chiến lược không rõ ràng

Thành lập vào năm 1999 bởi Jack Ma, một cựu giáo viên tiếng Anh, Alibaba đạt được thành công nhờ tung ra một cổng bán lẻ trực tuyến kết nối người mua và người bán. Qua nhiều năm, công ty trở thành một tập đoàn công nghệ khổng lồ – đầu tư vào các startup giao đồ ăn và gọi xe, cũng như các nền tảng video ngắn. Alibaba cũng mở các công ty con trong ngành điện ảnh và tài chính.

Jack Ma ăn mừng Alibaba IPO năm 2014 ở Sàn chứng khoán New York.

Jack Ma ăn mừng Alibaba IPO năm 2014 ở Sàn chứng khoán New York.

Vào cuối năm 2020, ngay khi Alibaba sắp đạt thành công lớn nhất của mình – niêm yết cổ phiếu Ant với định giá 34 tỷ USD – thì gió đổi chiều. Quy mô khổng lồ của Alibaba đặt nó vào tầm ngắm của các cơ quan quản lý Trung Quốc khi họ bắt đầu ngăn chặn sự mở rộng tự do của ngành công nghiệp Internet.

Giọt nước tràn ly đến khi ông Ma – nổi tiếng với tính thẳng thắn – chỉ trích cơ quan quản lý tài chính Trung Quốc chậm thích ứng với xu hướng. Chỉ vài ngày sau, Bắc Kinh huy đợt IPO của Ant. Năm 2021, chính quyền phạt Alibaba 2,8 tỷ USD, cáo buộc tập đoàn lạm dụng vị thế thị trường của mình để giành lợi thế độc quyền.

Sau khi Alibaba công bố kế hoạch tái cơ cấu vào tháng 3, đội ngũ lãnh đạo của tập đoàn trải qua hàng loạt biến động. Đầu tiên, Daniel Zhang – người kế nhiệm ông Ma – từ chức CEO và chủ tịch vào tháng 6, trao lại quyền điều hành cho hai đồng minh thân cận nhất của ông Ma. Sau đó, ông từ chức lãnh đạo bộ phận đám mây của Alibaba vào tháng 9, làm các nhân viên hoang mang.

“Bối rối, không chắc chắn, lo lắng”, một giám đốc trong bộ phận đám mây của Alibaba mô tả cảm giác của nhân viên.

Tăng trưởng doanh thu của đơn vị đám mây – đơn vị lớn thứ hai của tập đoàn sau mua sắm nội địa – chậm lại do nền kinh tế trì trệ đè nặng lên nhu cầu. Alibaba từ bỏ kế hoạch tách đơn vị này sau khi bị ảnh hưởng bởi các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Mỹ nhằm hạn chế Trung Quốc tiếp cận với những con chip hiệu suất cao nhất.

Alibaba cũng tạm dừng kế hoạch niêm yết đơn vị siêu thị của mình do điều kiện thị trường xấu.

Trong 6 quý tính đến tháng 9, Alibaba cắt giảm hơn 20.000 việc làm. Các nhân viên cho biết một số đơn vị kinh doanh đã áp đặt chỉ tiêu cao hơn và thúc đẩy nhân viên tập trung vào hiệu suất và lợi nhuận.

Vấn đề trong mảng thương mại điện tử

Hoạt động kinh doanh chính của Alibaba – bán lẻ trực tuyến – đang chịu áp lực lớn. Theo công ty nghiên cứu thị trường Insider Intelligence, thị phần của Alibaba trong lĩnh vực bán lẻ điện tử Trung Quốc giảm xuống còn khoảng 40%, từ mức trên 80% khi công ty IPO vào năm 2014.

Thị phần thương mại điện tử của Trung Quốc (dữ liệu năm 2023 và 2024 là ước tính). Nguồn: Insider Intelligence, Wall Street Journal.

Thị phần thương mại điện tử của Trung Quốc (dữ liệu năm 2023 và 2024 là ước tính). Nguồn: Insider Intelligence, Wall Street Journal.

Mặc dù vẫn dẫn đầu ở Trung Quốc nhưng Alibaba chưa bắt kịp được thị hiếu đang thay đổi của người tiêu dùng. Họ thích mua hàng trong khi lướt mạng xã hội và các thành phố nhỏ hơn đang có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử cao hơn. Cả hai yếu tố này đều đem lại lợi thế cho PDD – công ty đang nắm giữ 17% thị phần.

Trong quý III, PDD tăng gần gấp đôi doanh thu, vượt xa mức tăng trưởng 9% của Alibaba.

Giá rẻ, trải nghiệm thân thiện với người dùng và dịch vụ khách hàng tốt là chìa khóa để thu hút người mua hàng, nhưng Alibaba đi theo hướng ngược lại trong vài năm qua, theo Charlie Chai, nhà phân tích tại 86Research. Ví dụ: Alibaba từng có thời điểm chỉ tập trung vào bổ sung hàng hóa có thương hiệu, trong khi giao diện ứng dụng và chính sách giảm giá ngày càng phức tạp hơn.

Để cạnh tranh, Alibaba ở Trung Quốc đôi khi yêu cầu người bán phải giảm giá. Họ cũng áp dụng trí tuệ nhân tạo để giúp người bán tạo nội dung giải trí nhằm thu hút người mua. Ở nước ngoài, Alibaba tung ra AliExpress Choice – dịch vụ cho phép người bán nhường khâu logistics và dịch vụ khách hàng cho Alibaba xử lý.

Hồi tháng 11, Jack Ma – thường giấu mặt kể từ khi bị siết quy định – viết trong một diễn đàn nội bộ của nhân viên tập đoàn: “Tôi tin chắc rằng Alibaba sẽ thay đổi và thích nghi. Tất cả các công ty vĩ đại đều được sinh ra trong mùa đông”.