Diễn biến giá của cổ phiếu hãng xe điện VinFast nhắc nhở nhà đầu tư về sự biến động đã trở thành đặc trưng của các cổ phiếu niêm yết thông qua công ty mua lại mục đích đặc biệt (SPAC).
Tháng trước, VinFast trở thành một trong những startup mới nhất niêm yết cổ phiếu thông qua phương thức cửa sau này. Những mức tăng giảm kinh ngạc của giá cổ phiếu này sau đó phản ánh một vấn đề đặc trưng của những giao dịch SPAC.
Diễn biến cổ phiếu VinFast kể từ khi niêm yết thông qua một SPAC.
Một số chuyên gia cho rằng diễn biến của VinFast giống như một hiện tượng từng được ghi nhận trong thời đại dịch: cổ phiếu meme. Đây là những cổ phiếu được các nhà đầu tư nhỏ lẻ ưa chuộng thông qua mạng xã hội. Vì vậy, chúng thường được giao dịch ở mức giá cao hơn so với định giá ước tính theo các yếu tố cơ bản. Chúng mang tính đầu cơ cao và thường biến động giá mạnh.
“Điều này hài hước không kém GameStop”, theo Matt Simpson, đối tác quản lý tại Wealthspring Capital và nhà đầu tư SPAC, nhắc đến một cổ phiếu meme từng tăng vọt hồi đầu năm 2021. “Nó hoàn toàn tách biệt với thực tế”. Tháng trước, Jim Chanos – một chuyên gia bán khống nổi tiếng – gọi VinFast là “cổ phiếu meme trị giá 200 tỷ USD” trong một bài đăng trên X.
Ở mức giá đỉnh, cổ phiếu của VinFast mang lại định giá 190 tỷ USD cho hãng ô tô 6 năm tuổi. Con số này gấp đôi tổng giá trị vốn hóa của Ford và General Motors. Cổ phiếu VinFast đã giảm gần 80% so với mức đỉnh đó.
Không giống như các đợt phát hành cổ phiếu công khai lần đầu (IPO) truyền thống, giao dịch SPAC cho phép doanh nghiệp đưa ra những dự báo kinh doanh cao ngất và thu hút nhà đầu tư cá nhân ngay từ trước khi hoàn tất sáp nhập. Bất kỳ ai cũng có thể mua cổ phiếu của công ty SPAC trước khi nó hợp nhất với công ty mục tiêu, khiến các giao dịch này dễ tiếp cận hơn so với IPO, vốn thường chỉ dành cho nhà đầu tư chuyên nghiệp trước khi hoàn tất niêm yết.
Sự cởi mở đó phản tác dụng với nhiều nhà giao dịch. Theo SPAC Research, cổ phiếu của khoảng 400 công ty niêm yết thông qua SPAC kể từ năm 2020 giảm trung bình hơn 55%. Nhiều công ty đã nộp đơn xin phá sản hoặc trở lại làm công ty nội bộ với mức định giá thấp hơn nhiều.
Tốc độ tạo SPAC và sáp nhập giảm trong những năm gần đây, phản ánh thị trường không còn mặn mà đối với các startup mới vì mặt bằng lãi suất cao hơn.
Một số giao dịch vẫn thu hút giới đầu cơ. Một lượng mua nhỏ kéo mạnh giá cổ phiếu của VinFast sau khi công ty này hoàn tất sáp nhập. Đó là bởi vì chỉ một phần nhỏ cổ phiếu của công ty được giao dịch tự do khi Phạm Nhật Vượng – chủ tịch công ty mẹ của VinFast – kiểm soát hơn 99% cổ phiếu hãng ô tô.
Các nhà đầu tư vào SPAC có quyền rút tiền trước khi hoàn tất sáp nhập. Điều này làm giảm hơn nữa lượng cổ phiếu giao dịch tự do, giống như trường hợp xảy ra với VinFast.
Cổ phiếu VinFast vẫn cao hơn mức giá ban đầu 10 USD, đóng cửa ở mức 17,53 USD vào cuối tuần trước, mang lại cho công ty giá trị thị trường khoảng 40 tỷ USD. Người phát ngôn của VinFast cho biết công ty tự tin vào khả năng huy động vốn của mình và cho rằng thị trường sẽ định giá công ty một cách phù hợp theo thời gian.
Những giao dịch SPAC khác cũng có mức tăng giảm ở quy mô tương tự như VinFast. Startup ô tô điện Lucid từng được định giá hơn 20 tỷ USD sau khi chốt sáp nhập vào năm 2021. Cổ phiếu Lucid đã giảm 90% kể từ đỉnh và công ty đang gặp khó trong nỗ lực tăng sản lượng.
SPAC Digital World Acquistion đang tìm cách sáp nhập với công ty mẹ của mạng xã hội Truth Social do cựu Tổng thống Mỹ Donald Trump sáng lập. Hai năm trước, cổ phiếu của Digital World Acquisition tăng giá từ 10 USD lên 175 USD, nhưng nay đã giảm xuống 16 USD khi thương vụ sáp nhập bị trì hoãn.
