VNReport»Sự kiện & Bình luận»Trong nước»Dân số Việt Nam đang già hóa nhanh nhất thế giới

Dân số Việt Nam đang già hóa nhanh nhất thế giới

09:56 - 04/10/2021

Báo cáo mới nhất của Ngân hàng Thế giới (WB) và JICA cho thấy dân số Việt Nam đang già hóa nhanh hơn hầu hết các quốc gia khác trên thế giới.

Chưa giàu đã già

Mới đây, Ngân hàng Thế giới (WB) và Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) đã công bố báo cáo về xu hướng già hóa dân số của Việt Nam với tiêu đề “Việt Nam: Thích ứng với Xã hội Già hóa”. Báo cáo chỉ ra rằng, Việt Nam là một quốc gia trẻ đang đối mặt với tình trạng già hóa dân số diễn ra với tốc độ nhanh và ở giai đoạn có mức phát triển thấp hơn hầu hết các quốc gia khác trên thế giới.

Thực tế, trong những năm gần đây, cơ cấu dân số vàng của Việt Nam (trong đó số người trong độ tuổi lao động (15-64) lớn gấp đôi số người phụ thuộc và tổng tỉ lệ phụ thuộc nhỏ hơn 50%) đang tiến sang nửa còn lại và sẽ kết thúc vào khoảng năm 2042.

Cụ thể, tỉ lệ dân số trong độ tuổi lao động của Việt Nam đã đạt đỉnh năm 2014, và đang bắt đầu quá trình già hóa. Việt Nam sẽ chính thức bước vào giai đoạn dân số già từ khoảng năm 2035. Và dự báo đến năm 2049, số người cao tuổi (trên 65 tuổi) ở Việt Nam sẽ chiếm khoảng 18,1% dân số.

Hiện tại, trong khu vực các nước Đông Nam Á, Việt Nam thuộc top 3 quốc gia có độ tuổi trung bình lớn nhất (32,5 tuổi), chỉ xếp sau Singapore (42,2 tuổi) và Thái Lan (40 tuổi).

Mặc dù đang có tốc độ già hóa dân số nhanh hơn so với hầu hết các quốc gia khác trên thế giới nhưng Việt Nam lại nằm ở trình độ phát triển sớm hơn và thu nhập trung bình thấp hơn các nước có cơ cấu tương đương. Thu nhập bình quân đầu người của Việt Nam hiện mới chỉ đạt 40% mức trung bình toàn cầu và cần phải đi một quãng đường dài mới bắt kịp được các quốc gia phát triển khác trong khu vực. Tốc độ già hóa dân số nhanh đồng nghĩa với mục tiêu đạt thu nhập ở mức trung bình và vượt cao hơn sẽ càng khó khăn – một hiện tượng thường được gọi là “chưa giàu đã già”.

Việt Nam đang đối mặt với nguy cơ chưa giàu đã già

Hệ quả của dân số già hóa nhanh

WB cho rằng, nếu không có các cải cách kịp thời, dân số già hóa nhanh sẽ làm tốc độ tăng trưởng kinh tế dài hạn của Việt Nam chậm lại. Chiếu với tham số trong 15 năm trở lại đây, dự báo tăng trưởng giai đoạn 2020-2050 của Việt Nam sẽ giảm 0,9% so với giai đoạn 2005-2019, và xuống khoảng 5%/năm vào năm 2050.

Tình trạng già hóa dân số cũng có thể gây thêm áp lực tài khóa do giảm nguồn thu từ thuế thu nhập và tăng chi cho giáo dục, hạ tầng và y tế. Theo đó, già hóa dân số có thể đòi hỏi chi bổ sung 1,4-4,6% GDP, gây mất cân đối tài chính và đe dọa ổn định kinh tế vĩ mô trong bối cảnh nợ công đã ở mức cao.

Với một khung thời gian ngày càng ngắn để đối phó với hệ quả của dân số già hóa nhanh, Việt Nam cần quyết liệt trong soạn thảo và triển khai các chính sách đối phó bao gồm đầu tư vốn nhân lực công bằng và lâu dài, cải cách chính sách lao động nhằm thích ứng cơ cấu dân số và tận dụng tiềm năng công nghệ, tăng hiệu quả chi tiêu công và cải thiện dịch vụ công, cùng với đó là tạo môi trường đầu tư kinh doanh thuận lợi.

Bà Carolyn Turk, Giám đốc quốc gia của WB tại Việt Nam, cho rằng Việt Nam cần chú trọng đầu tư cho con người nhằm nâng năng suất lao động, xây dựng hệ thống hưu trí vững mạnh và có độ phủ rộng, và xây dựng các dịch vụ hỗ trợ y tế và các nhu cầu khác cho người cao tuổi.

Việt Nam cũng có thể học hỏi kinh nghiệm từ các quốc gia có dân số già hóa như Nhật Bản – một quốc gia đã có dân số trên 65 tuổi ở mức 20% từ khoảng năm 2004-2005. Nhận thức sớm được nguy cơ già hóa nhanh, chính phủ Nhật Bản đã triển khai nhiều giải pháp chính sách từ thập niên 60 của thế kỷ trước, bao gồm cải cách phúc lợi cho người cao tuổi, nỗ lực tăng tính bền vững và hiệu quả của chi tiêu y tế, và thúc đẩy các chính sách an sinh cho người cao tuổi được tích hợp vào cộng đồng.

Theo ông Shimizu Akira, Trưởng đại diện JICA Việt Nam, Nhật Bản đã trải qua cả thành công và cay đắng trong quá trình thích ứng với dân số già hóa. Bài học từ Nhật Bản có thể giúp Việt Nam ứng phó với nguy cơ già hóa và tìm cách thu được lợi ích từ quá trình này.

Báo cáo của WB cũng chỉ ra rằng với những chính sách đúng đắn, Việt Nam vẫn có thể giảm thiểu, thậm chí đảo ngược tác động của việc già hoá dân số để phát triển  kinh tế và xã hội trong giai đoạn chuyển đổi nhân khẩu học này.