Nhà kinh tế: Thuế quan của ông Trump sẽ gây hại nhiều nhất cho những nước nghèo

Giáo sư kinh tế Benjamin Powell nhận định rằng người lao động ở những nước nghèo sẽ chịu tổn hại nhiều nhất nếu thuế quan cao của Tổng thống Mỹ Donald Trump trở lại.

Những người lao động ở Bangladesh, Campuchia, Ecuador, Guatemala, Lesotho, Việt Nam và các nước nghèo khác nhiều khả năng sẽ chịu tổn hại nhiều nhất bởi cuộc chiến thương mại nếu nó tiếp tục sau thời gian tạm dừng, theo giáo sư kinh tế Benjamin Powell tại Đại học Texas Tech.

Hầu hết các nhà kinh tế đều tin rằng thương mại quốc tế cải thiện phúc lợi chung của người dân ở các nước giao thương với nhau. Hơn 1.800 nhà kinh tế bao gồm giáo sư Powell gần đây đã ký tên vào một bức thư mở kêu gọi từ chối thuế quan, nhấn mạnh rằng tự do thương mại gắn liền với thu nhập, tăng trưởng kinh tế và hiệu suất kinh tế cao hơn.

Giáo sư Powell cho biết thâm hụt thương mại của Mỹ không phải là dấu hiệu của các hoạt động thương mại không công bằng – mặc dù không thể phủ nhận rằng có nhiều hoạt động như vậy. Thay vào đó, thâm hụt thương mại là dấu hiệu cho thấy Mỹ là một nơi tốt để đầu tư.

“Việc Mỹ tập trung vào lợi ích trong nước là một phản ứng dễ hiểu đối với tuyên bố vô lý của Trump rằng thuế quan của ông sẽ mở ra một “kỷ nguyên vàng” mới cho sự vĩ đại của nước Mỹ”, giáo sư Powell viết. “Nhưng việc tập trung vào Mỹ bỏ qua thực tế rằng thuế quan có thể là vấn đề sống còn đối với nhiều người ở các quốc gia mà chúng ta giao thương”.

Nhà kinh tế này cho biết kỷ nguyên hậu Chiến tranh Lạnh của thương mại toàn cầu và tăng trưởng kinh tế đã chứng kiến mức giảm mạnh nhất tình trạng nghèo đói cùng cực trong thời gian ngắn nhất trong lịch sử loài người. Theo dữ liệu của Ngân hàng Thế giới, tỷ lệ dân số toàn cầu sống trong tình trạng nghèo đói cùng cực đã giảm từ gần 31% vào năm 1990 xuống còn 8% hiện nay. Nhưng thuế quan có thể phá hủy nhiều việc làm đã cho phép những người này cải thiện và kéo dài cuộc sống của họ.

Giáo sư Powell cho biết nhiều công nhân ở Việt Nam sẽ mất việc nếu ông Trump áp dụng thuế quan đối ứng. Ảnh: Facebook/Asia Times.

Việt Nam – có thể bị áp thuế 46% đối với hàng xuất khẩu khi hết thời gian tạm dừng 90 ngày hiện tại – là một ví dụ điển hình. Nike sản xuất một nửa số giày của họ tại Việt Nam và 162 nhà máy cung cấp của hãng này sử dụng gần nửa triệu công nhân, theo giáo sư Powell. Tương tự như vậy, các nhà cung cấp tại Việt Nam của Apple sử dụng gần 200.000 công nhân.

“Những công việc như trên đã góp phần giúp tỷ lệ nghèo đói cùng cực của Việt Nam giảm từ 30% vào năm 2000 xuống còn khoảng 2,5% trước khi đại dịch Covid-19 bùng phát”, giáo sư Powell viết. “Ngay cả những công việc trong các nhà máy may mặc của Việt Nam từng bị chỉ trích là “xưởng bóc lột” cũng trả mức lương trung bình gần 10 USD một ngày – cao hơn gấp 4 lần so với mức 2,15 USD một ngày mà Liên hợp quốc và Ngân hàng Thế giới sử dụng để phân định tình trạng nghèo đói cùng cực trên toàn thế giới”.

Theo giáo sư Powell, biên lợi nhuận của những nhà cung cấp này thường không quá 5%. Mức thuế quan 46% sẽ phá hủy việc làm tại các nhà máy này và có nguy cơ khiến người lao động phải quay trở lại mức lương thấp hơn nhiều trong khu vực “phi chính thức” của nền kinh tế, nơi hơn 20% dân số Việt Nam vẫn sống ở mức dưới 6,85 USD/ngày.

Cuộc chiến thương mại sẽ còn thảm khốc hơn đối với Bangladesh, quốc gia đang phải đối mặt với thuế quan 37%. Ngành may mặc của nước này sử dụng 4 triệu công nhân, chiếm 13% toàn bộ nền kinh tế của đất nước và 80% kim ngạch xuất khẩu.

Sự phát triển của ngành may mặc Bangladesh đóng vai trò quan trọng trong việc giảm 2/3 tỷ lệ nghèo đói cùng cực ở đây: từ hơn 30% vào năm 2000 xuống còn hơn 10% một chút trước đại dịch, giáo sư Powell cho biết.

Dân số Bangladesh năm 2000 là gần 135 triệu người, nghĩa là khoảng 40 triệu người khi đó sống trong cảnh nghèo đói cùng cực. Năm 2020, với dân số tăng lên 166 triệu người, chỉ có 17 triệu người sống trong điều kiện như vậy.

Giống như Việt Nam, ngay cả làm việc trong một nhà máy may bị coi là xưởng bóc lột cũng giúp người lao động thoát khỏi cảnh nghèo đói cùng cực, theo giáo sư Powell. Các xưởng như vậy ở Bangladesh trả lương trung bình gần 6 USD/ngày. Nếu thuế quan phá hủy những công việc đó trong ngành may mặc, tình hình kinh tế và cuộc sống của công nhân sẽ tệ hơn nhiều.

Thương mại quốc tế là trò chơi đôi bên cùng có lợi. Nó cung cấp cho người tiêu dùng Mỹ nhiều loại hàng hóa hơn với giá rẻ hơn và nâng cao mức sống của người Mỹ, giáo sư Powell viết.

“Nhưng những người lao động ở các nước khác có được công việc giúp họ thoát khỏi cảnh nghèo đói cùng cực có thể là những người hưởng lợi lớn hơn. Và họ sẽ là những người mất nhiều nhất nếu cuộc chiến thương mại toàn cầu của Tổng thống Trump tiếp tục”.

Chính sách thuế quan của ông Trump cũng bị Hội nghị Liên Hợp Quốc về Thương mại và Phát triển (UNCTAD) phản bác, phá vỡ thông lệ của cơ quan này là tránh chỉ trích chính sách cụ thể của từng quốc gia.

Vào tháng trước, UNCTAD đã xuất bản một báo cáo cảnh báo tác hại của thuế quan với các quốc gia thu nhập thấp. “Những nền kinh tế dễ tổn thương và nhỏ, mà hoạt động của họ có ảnh hưởng không đáng kể đến thâm hụt thương mại, nên được miễn các mức tăng thuế quan mới”, báo cáo viết.

“Điều này sẽ gây bất ổn cho những quốc gia này và sẽ khiến họ càng khó mua sản phẩm từ Mỹ hơn”, theo Luz Maria de la Mora, giám đốc thương mại quốc tế và hàng hóa của UNCTAD.

Tham khảo:

https://www.independent.org/article/2025/05/21/tariffs-hurt-poor/

https://asiatimes.com/2025/05/trumps-tariffs-will-hurt-the-worlds-poor-the-most/

https://www.ft.com/content/c157f9e5-d1ce-47a6-acde-9405f3fd4463