VNReport»Kinh tế»Nội lực nền công nghiệp Việt Nam còn yếu

Nội lực nền công nghiệp Việt Nam còn yếu

11:02 - 08/09/2022

Đó là nhận định của ông Phạm Tuấn Anh – Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) tại tọa đàm “Xây dựng nền công nghiệp tự chủ và vai trò của các doanh nghiệp trong nước” diễn ra ngày 7/9.

Sự tự chủ chưa cao

Theo ông Phạm Tuấn Anh, ngành công nghiệp Việt Nam ngày càng khẳng định được vai trò quan trọng trong nền kinh tế. Tuy nhiên, bên cạnh đó thì cũng có rất nhiều hạn chế, trong đó nổi bật là nội lực của các doanh nghiệp hiện nay rất yếu. Nguyên nhân do nguồn nhân lực hạn chế, cũng như sự tự chủ và cạnh tranh trong công nghệ nguồn chưa cao.

Bên cạnh đó, việc chưa có một danh mục sản phẩm công nghiệp mang thương hiệu Việt Nam đủ lớn, đủ mạnh cũng khiến giá trị gia tăng của ngành chưa cao. Đáng chú ý, ngành công nghiệp đang phát triển rất mất cân đối, phụ thuộc quá nhiều vào khu vực FDI và đóng góp cho nền kinh tế rất thấp.

Việc các doanh nghiệp phụ thuộc vào các nguyên liệu nhập khẩu cũng khiến sản phẩm công nghiệp của Việt Nam thiếu sự cạnh tranh và giá trị gia tăng không cao. Trong thời gian vừa qua, việc chuyển đổi, chuyển dịch cơ cấu trong sản xuất công nghiệp chủ yếu đến từ khu vực của các doanh nghiệp FDI chứ không phải là do các doanh nghiệp nội địa.

Ngành công nghiệp Việt Nam còn tồn tại nhiều hạn chế

Bên cạnh nội lực của các doanh nghiệp công nghiệp yếu thì nguồn nhân lực chưa đáp ứng được nhu cầu hiện tại. Quá trình phát triển công nghiệp cũng chưa tận dụng được những lợi thế cạnh tranh của việc kết nối giữa khu vực kinh tế với các địa phương để tạo ra các chuỗi sản xuất công nghiệp.

Đơn cử như trong ngành hóa chất, dù năng lực ngành hoá chất đáp ứng hoàn toàn nhu cầu trong nước và đã sản xuất được những sản phẩm cơ bản. Song theo ông Nguyễn Hữu Tú – Thành viên Hội đồng thành viên, Tập đoàn Hóa chất Việt Nam thừa nhận một số nguyên liệu chúng ta vẫn chưa tự chủ, phải nhập khẩu cũng như năng lực cung cấp cao su kĩ thuật còn hạn chế.

Tương tự với lĩnh vực thép, ông Đinh Quốc Thái – Tổng thư ký Hiệp hội Thép Việt Nam cho biết, hiện ngành thép Việt Nam đã vươn lên làm chủ khoa học công nghệ, làm chủ một nền công nghiệp thép với tổng công suất 25 triệu tấn thép thô/năm, không những đáp ứng được nhu cầu trong nước mà còn phục vụ được xuất khẩu.

Tuy nhiên, dù ngành thép đã có sản lượng năm khoảng 30 triệu tấn thép thành phẩm các loại, nhưng đến 90% cung cấp cho nhu cầu xây dựng, kể cả thép xuất khẩu cũng chủ yếu phục vụ xây dựng, bao gồm cả xây dựng công nghiệp và dân dụng, hạ tầng kỹ thuật giao thông vận tải…. Một số lĩnh vực của nền kinh tế vẫn còn phải nhập khẩu thép làm nguyên liệu đầu vào như thép hợp kim, thép dụng cụ…

Theo ông Thái, bài toán ở đây không hẳn là vấn đề về năng lực sản xuất thép mà còn ở câu chuyện nhu cầu thị trường quá nhỏ lẻ không tương thích với quy mô lớn của nhà máy thép, nhà máy luyện kim. Do vậy, rất cần có một ngành công nghiệp trung gian.

Thực tế, phát triển công nghiệp hỗ trợ là chủ trương của nhà nước đã sớm được đề cập từ hàng chục năm trước, nhưng việc thực hiện còn rất chậm. Đây là nguyên nhân chủ yếu của tình trạng gia công, lắp ráp, vừa phụ thuộc vào nhập khẩu từ nước ngoài, vừa làm cho giá trị gia tăng thấp, vừa làm cho tỷ trọng lao động công nghiệp tăng chậm.

Đẩy mạnh hoàn thiện hệ sinh thái công nghiệp hoàn chỉnh

Nền kinh tế thế giới đang theo xu hướng tận dụng những thành tựu của Cách mạng 4.0, chuyển đổi số trong nhiều lĩnh vực, kéo theo đó là các chuỗi cung ứng cũng như hoạt động hội nhập kinh tế quốc tế phù hợp và đảm bảo tính bền vững, tránh các tác động từ bên ngoài như dịch bệnh Covid-19.

Trong bối cảnh đó, theo Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp Phạm Tuấn Anh, ngành công nghiệp phải phát triển tự chủ trong nước nhưng cũng phải kết hợp với những thành tựu 4.0 và đặc biệt quan tâm đến xu thế xanh hóa trong sản xuất để đảm bảo phát triển bền vững. Vì vậy, khi lựa chọn các ngành, các phân ngành để phát triển công nghiệp trong thời gian tới, phải dựa trên nền tảng những ngành công nghiệp đang có thế mạnh và đang phát triển và đồng thời phải dựa trên 03 tiêu chí: Thứ nhất là thị trường trong nước; Thứ hai là công nghệ sản xuất hiện đại; Thứ ba, xây dựng thành những tập đoàn kinh tế đủ mạnh dẫn dắt các ngành công nghiệp và công nghiệp phụ trợ phát triển theo.

Song song với phát triển công nghiệp nền tảng, theo ông Phạm Tuấn Anh, chúng ta phải phát triển các ngành sản xuất ra các sản phẩm là nguyên liệu đầu vào cho các ngành công nghiệp khác như ngành công nghiệp hỗ trợ, cơ khí, hóa chất và công nghiệp vật liệu. Bên cạnh đó là duy trì các ngành lợi thế về nguyên vật liệu và nhân công giá rẻ như ngành dệt may, da giày, chế biến nông lâm thủy sản, dược liệu… Đồng thời đón đầu những xu thế công nghệ mới trong các ngành công nghiệp sinh học, điện tử, vật liệu…

Về phía các doanh nghiệp, ông Nguyễn Hữu Tú – Thành viên HĐTV Tập đoàn Hóa chất Việt Nam nhấn mạnh trợ lực từ các chính sách vô cùng quan trọng, đặc biệt Quyết định 726 của Thủ tướng Chính phủ về Chiến lược phát triển ngành công nghiệp hóa chất cần được đi vào hiện thực. Ông Tú đề xuất cần có chính sách về tạo mặt bằng các khu công nghiệp cho ngành sản xuất hóa chất cũng như có sự hướng dẫn và kết nối đối với các đối tác nước ngoài để quá trình chuyển đổi số của các doanh nghiệp trong ngành công nghiệp hóa chất có hiệu quả thiết thực.

Với ngành thép, Hiệp hội Thép Việt Nam kiến nghị Bộ Công Thương nhanh chóng xây dựng Chiến lược phát triển phát triển ngành thép Việt Nam đến 2030, tầm nhìn 2050 trong đó có các chính sách đặc thù để đảm bảo ngành thép Việt Nam phát triển nhanh bền vững phù hợp với Chiến lược quốc gia về biến đổi khí hậu và các mục tiêu phát triển quốc gia. Đồng thời tiếp tục đẩy mạnh chính sách phát triển ngành công nghiệp hỗ trợ, trong đó có cơ chế ưu tiên phát triển các cơ sở gia công, chế tạo chi tiết, cấu kiện, phụ tùng có sử dụng thép nội địa làm nguyên liệu cho các ngành lĩnh vực khác…

Trước những kiến nghị của doanh nghiệp, ông Phạm Tuấn Anh cho hay, hiện nay, Bộ Công Thương đã dự thảo những chính sách để kiến nghị xây dựng Luật phát triển công nghiệp để nhằm hỗ trợ hình thành các tập đoàn sản xuất lớn tại Việt Nam. Bên cạnh đó Bộ Công Thương cũng sẽ kiến nghị Chính phủ xây dựng những khu, cụm liên kết ngành quy mô lớn để thu hút đầu tư cũng như xây dựng những chuỗi sản xuất công nghiệp.

Bên cạnh những chính sách hỗ trợ cho các tập đoàn lớn, Bộ Công Thương cũng đề xuất có những chính sách để hỗ trợ cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa trong lĩnh vực công nghiệp để khắc phục những điểm yếu cố hữu của các doanh nghiệp này như là có những hỗ trợ về vốn, hỗ trợ về đào tạo nguồn nhân lực cũng như hỗ trợ về chuyển giao công nghệ để hình thành một hệ sinh thái công nghiệp hoàn chỉnh trong tương lai.