Reuters: Doanh nghiệp tấm quang điện Trung Quốc giảm sản xuất ở Việt Nam để tránh thuế quan Mỹ

Các doanh nghiệp tấm quang điện Trung Quốc đang giảm sản xuất tại các nhà máy của họ ở Việt Nam, trong khi mở cơ sở tại Indonesia và Lào để tránh thuế nhập khẩu của Mỹ.

Một số nhà máy tấm quang điện lớn do doanh nghiệp Trung Quốc sở hữu tại Việt Nam đang giảm sản xuất và sa thải công nhân, do tác động từ việc Mỹ mở rộng thuế nhập khẩu nhắm vào Việt Nam và 3 nước Đông Nam Á khác.

Trong khi đó, tại Indonesia và Lào, một loạt các nhà máy tấm quang điện mới do doanh nghiệp Trung Quốc làm chủ đang mọc lên, nằm ngoài phạm vi bảo hộ thương mại của Washington. Công suất dự kiến của chúng đủ để cung cấp khoảng một nửa số tấm quang điện lắp tại Mỹ trong năm ngoái, theo báo cáo của Reuters.

Các công ty tấm quang điện Trung Quốc đã nhiều lần giảm sản lượng tại các cơ sở hiện có trong khi xây dựng nhà máy mới ở những nước khác, giúp họ tránh thuế quan, thống trị thị trường Mỹ và toàn cầu bất chấp những đợt thuế quan của Mỹ nhằm kìm hãm họ trong hơn một thập kỷ qua.

Mặc dù các công ty Trung Quốc đã chuyển dần sản xuất trong nhiều năm, nhưng quy mô của giai đoạn gần đây nhất chưa từng được đưa tin. Reuters đã phỏng vấn hơn một chục người ở 5 quốc gia, bao gồm nhân viên tại các nhà máy Trung Quốc, quản lý tại các công ty tấm quang điện không của Trung Quốc và các luật sư.

“Đây là trò mèo vờn chuột khổng lồ”, theo William A. Reinsch, cựu quan chức thương mại Mỹ. “Việc di chuyển không khó đến vậy. Bạn thiết lập và chơi lại từ đầu. Thiết kế của các quy tắc khiến Mỹ thường chậm hơn một bước”.

Theo SPV Market Research, Trung Quốc chiếm khoảng 80% lượng xuất xưởng tấm quang điện toàn cầu. Hầu hết phần còn lại từ các trung tâm xuất khẩu của Trung Quốc ở các nước châu Á khác. Điều đó ngược hẳn với hai thập kỷ trước khi Mỹ là nước dẫn đầu ngành.

Trong khi đó, lượng nhập khẩu thiết bị quang điện của Mỹ đã tăng gấp 3 lần kể từ khi Washington bắt đầu áp thuế vào năm 2012, đạt mức kỷ lục 15 tỷ USD vào năm ngoái, theo dữ liệu chính phủ. Mặc dù hầu như không có lô hàng nào trực tiếp đến từ Trung Quốc trong năm 2023, nhưng khoảng 80% đến từ Việt Nam, Thái Lan, Malaysia và Campuchia – nơi có các nhà máy do doanh nghiệp Trung Quốc sở hữu.

Washington đã áp thuế đối với tấm quang điện xuất khẩu từ 4 nước Đông Nam Á này vào năm ngoái và mở rộng thuế vào tháng 10 sau khi có khiếu nại từ các nhà sản xuất tại Mỹ.

Một trong số hai nhà máy Trina Solar ở Thái Nguyên đã tạm dừng hoạt động, theo hai nhân viên ở đó. Ảnh: Khanh Vu/Reuters.

Trong 18 tháng qua, ít nhất 4 dự án của Trung Quốc hoặc liên quan đến Trung Quốc đã bắt đầu hoạt động tại Indonesia và Lào, và 2 dự án khác được công bố. Các dự án có tổng công suất 22,9 GW.

Phần lớn sản lượng đó sẽ được bán tại Mỹ, thị trường quang điện lớn thứ hai thế giới sau Trung Quốc và là một trong những thị trường sinh lợi nhuận cao nhất. Theo dữ liệu từ PVinsights, giá bán tại Mỹ trung bình cao hơn 40% so với giá tại Trung Quốc trong 4 năm qua.

Trong các khiếu nại thương mại gửi đến chính phủ, các nhà sản xuất tấm quang điện Mỹ nhiều lần nói rằng họ không thể cạnh tranh với các sản phẩm giá rẻ của Trung Quốc vì trợ cấp không công bằng từ chính phủ Trung Quốc và các nước châu Á trung gian. Các doanh nghiệp Trung Quốc phản bác rằng giá sản phẩm của mình rẻ hơn nhờ làm chủ được công nghệ.

Thuế quan là một chủ đề chính trong cuộc bầu cử tổng thống Mỹ năm nay, với cựu Tổng thống và ứng cử viên đảng Cộng hòa Donald Trump đề xuất đánh thuế đối với mọi hàng nhập khẩu, bao gồm 60% đối với tất cả hàng từ Trung Quốc. Đối thủ của ông, Phó Tổng thống và ứng cử viên đảng Dân chủ Kamala Harris, nói rằng kế hoạch của ông Trump sẽ làm tăng chi phí cho người tiêu dùng Mỹ.

Tuy nhiên, các nghị sĩ ở cả hai đảng đều bày tỏ ủng hộ thuế quan cao hơn đối với tấm quang điện của Trung Quốc để phát triển chuỗi cung ứng trong nước.

“Trong tương lai, công chúng Mỹ nên yêu cầu thực thi thuế quan chặt chẽ hơn nhiều, đặc biệt là xung quanh việc [Trung Quốc] sử dụng các nước thứ ba để vi phạm luật thương mại Mỹ”, hạ nghị sĩ đảng Cộng Hòa John Moolenaar nói với Reuters.

Bộ Thương mại Mỹ, Nhà Trắng và Bộ Thương mại Trung Quốc không trả lời yêu cầu bình luận của Reuters.

Thiệt hại ở Việt Nam

Thuế quan mới của Mỹ – đưa tổng thuế suất lên hơn 300% đối với một số nhà sản xuất – gây tác động trực tiếp dễ thấy nhất lên lĩnh vực tấm quang điện của Việt Nam.

Hồi tháng 8, Reuters đã đến các khu công nghiệp ở miền Bắc Việt Nam do doanh nghiệp Trung Quốc sở hữu, bao gồm Longi và Trina Solar, và nói chuyện với các công nhân.

Ở tỉnh Bắc Giang, hàng trăm công nhân tại một tổ hợp nhà máy lớn do Vinasolar thuộc Longi sở hữu đã mất việc làm trong năm nay, theo hai nhân viên biết về vấn đề. Một người trong số họ cho biết công ty chỉ sử dụng một trong số 9 dây chuyền sản xuất tại khu công nghiệp.

Ở tỉnh Thái Nguyên, Trina Solar đã tạm dừng hoạt động một trong hai nhà máy sản xuất tế báo và tấm quang điện, hai nhân viên tại đó cho biết.

Các nhân viên tại cả hai công ty đều từ chối nêu tên do tính nhạy cảm của vấn đề.

Longi không trả lời yêu cầu bình luận của Reuters. Hồi tháng 6, công ty cho biết đã đình chỉ sản xuất tại một nhà máy ở Việt Nam nhưng không cung cấp thông tin chi tiết.

Trina từ chối bình luận. Vào tháng 6, công ty cho biết một số cơ sở tại Việt Nam và Thái Lan sẽ đóng cửa để bảo trì mà không giải thích thêm.

Hàng trăm công nhân tại tổ hợp nhà máy Vinasolar của Longi ở Bắc Giang đã mất việc trong năm nay, theo hai nhân viên biết về vấn đề. Ảnh: Fugiang IP.

Dữ liệu cho thấy nhập khẩu pin mặt trời của Mỹ từ Việt Nam tăng gần 74% trong tháng 8, nhưng các nhà phân tích trong ngành nhận định rằng sự gia tăng này là để đón đầu thuế quan năm nay.

Chính phủ Việt Nam không trả lời yêu cầu bình luận.

Điểm xuất khẩu mới và nhà máy ở Mỹ

Các công ty tấm quang điện Trung Quốc đang đổ xô đến Indonesia vì thuế mới áp lên Việt Nam, theo quan chức Bộ công nghiệp Indonesia Beny Adi Purwanto, lấy Thornova Solar làm ví dụ. Thornova cho biết trên trang web công ty rằng nhà máy tại Indonesia của họ có công suất hàng năm 2,5 GW tấm quang điện và 2,5 GW tế báo quang điện cho thị trường Bắc Mỹ.

Theo ông Beny, một nhà máy sản xuất tấm và tế bào quang điện Trina mới công suất 1 GW sẽ đi vào hoạt động đầy đủ từ cuối năm 2024 và sẽ mở rộng công suất. Ông lưu ý nhà máy tấm quang điện của Tập đoàn China Lesso có công suất sản xuất 2,4 GW.

New East Solar có liên kết với Trung Quốc cũng đã công bố xây một nhà máy sản xuất tấm và tế bào quang điện công suất 3,5 GW tại Indonesia vào năm ngoái.

Các công ty Trung Quốc không trả lời yêu cầu bình luận của Reuters.

Quá trình chuyển dịch sang sản xuất tại Indonesia diễn ra nhanh và mạnh, theo một quản lý tại một công ty quang điện Mỹ. Công ty này có một nhà cung cấp Trung Quốc tại Indonesia nói rằng họ đang ngập trong đơn hàng lớn từ những doanh nghiệp Trung Quốc tìm đương xuất khẩu sang Mỹ. “Quy mô hoàn toàn khác biệt”, người quản lý từ chối nêu tên cho biết.

Theo dữ liệu chính phủ Mỹ, xuất khẩu quang điện từ Indonesia sang Mỹ tăng gần gấp đôi lên 246 triệu USD trong 8 tháng đầu năm 2024.

Các công ty quang điện tìm đất lành ở Lào bao gồm Imperial Star Solar. Công ty này – có nguồn gốc từ Trung Quốc nhưng phần lớn sản xuất ở Campuchia – đã mở một nhà máy sản xuất wafer tại Lào vào tháng 3, dự kiến sẽ đạt đến công suất 4 GW. Theo tuyên bố của công ty khi đó, động thái này giúp họ tránh thuế quan Mỹ.

SolarSpace cũng đã mở một nhà máy sản xuất tế bào quang điện công suất 5 GW tại Lào vào tháng 9/2023. Trong tuyên bố với Reuters, công ty cho biết mục đích chính của động thái này không liên quan đến thuế quan Mỹ.

Không có xuất khẩu quang điện từ Lào sang Mỹ trong 8 tháng đầu năm ngoái, nhưng đạt khoảng 48 triệu USD trong 8 tháng đầu năm nay.

Những công ty khác còn di chuyển xa hơn. Hồi tháng 7, JinkoSolar đã ký một thỏa thuận trị giá gần 1 tỷ USD với các đối tác ở Ả Rập Xê Út để xây một nhà máy tế báo và tấm quang điện 10 GW mới tại vương quốc này.

Các doanh nghiệp Trung Quốc cũng đang đẩy mạnh xây dựng nhà máy tại Mỹ để tận dụng các ưu đãi của Mỹ. Theo phân tích của Reuters, các công ty Trung Quốc sẽ đạt công suất sản xuất tấm quang điện trên đất Mỹ ít nhất 20 GW trong năm tới, đủ để phục vụ khoảng một nửa thị trường Mỹ.

Theo: https://www.reuters.com/business/energy/chinese-solar-firms-ever-nimble-go-further-afield-where-us-tariffs-dont-reach-2024-11-03/