VNReport»Sự kiện & Bình luận»Quốc tế»Sri Lanka là hồi chuông cảnh báo về tài chính công ở quốc gia đang phát triển

Sri Lanka là hồi chuông cảnh báo về tài chính công ở quốc gia đang phát triển

21:33 - 17/07/2022

Từ Pakistan đến Tunisia, các chính phủ đang nỗ lực giữ ổn định tình hình tài chính công ngay cả khi người dân giận dữ về giá cả tăng.

Chính phủ của Sri Lanka vỡ nợ và đất nước đang hỗn loạn. Pakistan vừa nhận được khoản giải cứu khẩn cấp 4 tỷ USD từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF). Ghana cũng đề nghị một gói giải cứu. Các cuộc biểu tình vì lạm phát cao nổ ra từ Ecuador đến Tunisia.

Những cuộc khủng hoảng tài chính và chính trị đang diễn ra trên khắp các khu vực đang phát triển, đặc biệt là ở những nước nhỏ, đã vay nợ ngoại tệ mạnh tay trong những năm gần đây để vượt qua đại dịch. Bây giờ, họ đang bị siết chặt bởi hai “gọng kìm” đến từ chi phí nhiên liệu, thực phẩm tăng cao do chiến tranh Nga-Ukraine và chi phí vay cao hơn. IMF ước tính rằng 38 nước đang phát triển có nguy cơ gặp rắc rối về nợ.

Người dân ở Colombo, Sri Lanka, biểu tình vào tháng 5 do thiếu hụt bình gas nấu ăn.

Người dân ở Colombo, Sri Lanka, biểu tình vào tháng 5 do thiếu hụt bình gas nấu ăn.

“Những tác động của đại dịch về mặt chi phí tài chính, cuộc chiến ở Ukraine, và sau đó là việc Mỹ tăng lãi suất đã gây ra những căng thẳng tài khóa nghiêm trọng ở khá nhiều thị trường mới nổi, nhưng bạn cần phải xem xét từng quốc gia cụ thể”, theo William Jackson, trưởng nhóm kinh tế thị trường mới nổi tại Capital Economics.

Nhiều chính phủ có nền tài chính công không ổn định phải đối mặt với sự đánh đổi khó khăn. Các động thái như cắt giảm trợ cấp lương thực hoặc nhiên liệu để cải thiện tình hình tài chính có thể gây ra phản ứng giận dữ từ những người dân chán ngán với giá cả tăng cao.

Ở Sudan, lạm phát 192% trong 12 tháng tính đến tháng 6 khơi dậy những cuộc biểu tình dân sự chống lại sự cai trị của quân đội, với hàng ngàn người biểu tình ngồi ở thủ đô Khartoum. Tại Lebanon, giá thực phẩm tăng hơn gấp 3 lần trong năm qua, theo Trading Economics, và các thành phố chỉ có điện vài giờ mỗi ngày. Tại Uganda, nơi diễn ra liên tục những cuộc biểu tình phản đối giá cả tăng cao kể từ tháng 4, chính quyền đã triển khai quân đội ở khắp các thành phố lớn.

“Nền kinh tế là một bãi cát lún đang nhấn chìm đất nước”, George Lomotey, một thanh niên 25 tuổi thất nghiệp ở Ghana cho biết. “Giá cả cao đến mức tôi thậm chí đôi khi không thể mua nổi một bữa ăn”.

Đã có một số cuộc biểu tình chống giá cả tăng cao ở Uganda từ tháng 4.

Đã có một số cuộc biểu tình chống giá cả tăng cao ở Uganda từ tháng 4.

Trong khi hầu hết các nước đang phát triển đang cảm thấy tác động của việc tăng giá lương thực và nhiên liệu, thì mối lo ngại lớn nhất là khủng hoảng tài chính đang rình rập ở các nước vay nhiều ngoại tệ như Sri Lanka. Những quốc gia như vậy hiện phải đối mặt với tác động kép từ giá cả tăng và đồng USD mạnh hơn khiến thực phẩm và nhiên liệu nhập khẩu đắt hơn, đồng thời tiền nội tệ giảm giá và chi phí đi vay cao hơn làm tăng chi phí trả nợ bằng USD.

Điều đó khác với các thị trường mới nổi lớn hơn như Ấn Độ, Brazil và Mexico. Những nước này có thể tự tài trợ một phần thông qua thị trường trong nước và tránh mắc nợ ngoại tệ. “Quỹ đạo nợ ở các quốc gia lớn hơn đó không tốt, nhưng quá trình đó chậm. Nơi mà chúng tôi thấy nhiều vấn đề trước mắt hơn là những nước nhỏ hơn”, ông Jackson cho biết.

Sri Lanka được các nhà kinh tế coi là một câu chuyện cảnh báo cho các nước khác. Quốc gia Nam Á này gặp phải những vấn đề tài chính ngày càng gia tăng khi đại dịch xảy ra, làm trầm trọng thêm rắc rối do doanh thu du lịch sụt giảm nghiêm trọng. Nước này đã vay nhiều tiền hơn từ Trung Quốc mà không có bất kỳ điều khoản cắt giảm chi tiêu nào. Giá hàng hóa tăng cao dẫn đến chi phí nhập khẩu tăng, vỡ nợ vào tháng 4, lạm phát gia tăng, khan hiếm lương thực và bất ổn xã hội.

Tunisia đang đàm phán với IMF về gói cứu trợ 4 tỷ USD.

Tunisia đang đàm phán với IMF về gói cứu trợ 4 tỷ USD.

Trong khi tình hình ở các nước khác không tệ như vậy, người ta thây có những sự tương đồng, đặc biệt ở Tunisia – nước cũng có doanh thu du lịch giảm mạnh. Chính phủ Tunisia đang đàm phán với IMF về gói cứu trợ 4 tỷ USD, nhưng các nhà kinh tế nói rằng một gói cứu trợ khó có thể xảy ra khi Tổng thống Tunisia Kais Saied muốn thông qua hiến pháp mới – bị chỉ trích là phản dân chủ.

Tháng trước, các cuộc biểu tình nổ ra chống lại dự thảo hiến pháp của ông Saied. Sự tức giận cũng sôi sục trước tình trạng lạm phát gia tăng và những khó khăn kinh tế khác. Nhóm công đoàn lớn nhất của đất nước tổ chức một cuộc đình công để phản đối kế hoạch cắt giảm lương và trợ cấp lương thực của khu vực công. “Máy điều hòa nhiệt độ mà chúng tôi thường dùng trong 5 giờ hiện chỉ bật 1 giờ mỗi ngày”, ông Anour Ouafi – một nhà quản lý khu vực công 62 tuổi, đã tham gia cuộc đình công của công đoàn ở thủ đô Tunis – cho biết. “Ngay cả là quần áo cũng chỉ một lần một tháng”.

IMF đã can thiệp để giúp Pakistan, chính phủ nước này cho biết. Trong những tuần gần đây, nước này suýt vỡ nợ và bị mất điện luân phiên do chi phí nhập khẩu nhiên liệu tăng. Các nhà phân tích cho biết thỏa thuận mới với IMF sẽ cho phép Pakistan thanh toán các chi phí trong những tháng tới, mặc dù quốc gia này vẫn phải đối mặt với áp lực tài chính trong những năm tới.

Sự bất bình của công chúng ngày càng dâng cao. Trong một nỗ lực để ổn định tài chính công và đáp ứng các điều kiện của IMF để được cứu trợ, chính phủ loại bỏ khoản trợ cấp xăng 600 triệu USD/tháng vào tháng 6. Điều đó làm giá xăng tăng liên tục và loại bỏ trợ cấp cho giá điện. Các động thái này chỉ làm gia tăng lạm phát vốn đã chạm mức 21% vào tháng 6, khiến ngân hàng trung ương phải tăng lãi suất lên 15% trong tháng này.

Một số người Pakistan đổ lỗi cho IMF. Muhammad Afzal – 42 tuổi và một người cha có 3 con – đang gặp khó khăn trong việc điều hành cửa hàng may mặc nhỏ của mình ở thành phố công nghiệp phía đông Sialkot. Ông phàn nàn rằng giá một số thực phẩm đã tăng gấp đôi kể từ khi chính phủ mới lên cầm quyền vào tháng 4, trong khi giá xăng, điện và dầu ăn cũng tăng theo. Thực đơn ăn uống của gia đình hiện bao gồm các món cơ bản như đậu lăng. “IMF muốn khoản vay của mình được trả, và chính phủ sau đó cố gắng moi tiền từ nhân dân thông qua việc tăng giá và thuế”, ông Azfal nói. “Mọi người sẽ chết vì đói nếu lạm phát không được kiểm soát, hoặc họ sẽ bắt đầu cướp của người khác để đáp ứng nhu cầu của mình”.

Lạm phát đạt kỷ lục trong 2 thập kỷ ở Ghana, dẫn đến các cuộc biểu tình.

Lạm phát đạt kỷ lục trong 2 thập kỷ ở Ghana, dẫn đến các cuộc biểu tình.

Ở Ghana, lạm phát theo năm tăng lên 29,8% vào tháng 6 – mức cao nhất trong 19 năm – trong khi đồng nội tệ cedi mất 24% giá trị so với đồng USD kể từ tháng 1. “Tình trạng lộn xộn tài khóa của Ghana có thể dự đoán trước”, Sebastian Spio-Garbrah – nhà phân tích trưởng ở Accra tại công ty tư vấn rủi ro DaMina Advisors – cho biết. “Đáng buồn là một tình huống như ở Sri Lanka vẫn có thể xảy ra”. Các công đoàn đại diện cho giáo viên, nhân viên y tế và công chức cho biết họ sẽ biểu tình chống lại chính phủ trừ khi họ được trả trợ cấp sinh hoạt phí 20%. Trong 2 ngày liên tiếp trong tháng 6, cảnh sát đã sử dụng hơi cay và đạn cao su để giải tán hàng nghìn người biểu tình phản đối giá cả leo thang.

Tuần này, một số trường công lập ở miền tây Ghana cho biết họ sẽ phải đóng cửa trừ khi chính phủ gửi nguồn cung cấp bữa trưa trường học, vốn đã bị trì hoãn từ lâu. “Nếu không nhận được đủ tiền và thực phẩm … chúng tôi sẽ buộc phải đóng cửa”, Magnus Innocent – người đứng đầu cơ quan trường học khu vực – cho biết. “Không thể tiếp tục không cho học sinh ăn gì”.

Tại Ai Cập, áp lực kinh tế cũng đang gia tăng, mặc dù chính phủ đã thực hiện các bước để giảm nguy cơ bất ổn xã hội, theo giới phân tích. Nhà chức trách hoãn kế hoạch giảm trợ cấp cho bánh mì baladi – một loại lương thực chủ lực của người Ai Cập – và trì hoãn việc tăng giá điện trong nước trong 6 tháng. Vào tháng 3, chính phủ triển khai gói cứu trợ trị giá 130 tỷ bảng Ai Cập (khoảng 6,9 tỷ USD) cho các hộ gia đình.

Các nhà kinh tế cho rằng chính phủ Ai Cập cũng có nhiều khả năng nhận được các khoản vay từ IMF hơn những nước như Tunisia.