VNReport»Kinh tế»Tiêu dùng»Thị trường xăng dầu bộc lộ nhiều bất ổn

Thị trường xăng dầu bộc lộ nhiều bất ổn

11:23 - 07/09/2022

Xăng dầu được cho là một trong những trụ cột của an ninh năng lượng, là “huyết mạch” lưu thông cho nền kinh tế nhưng thời gian qua, thị trường này liên tục bộc lộ nhiều bất ổn.

Nỗi lo đứt gãy nguồn cung

Thời gian qua, hoạt động kinh doanh xăng, dầu diễn biến khá phức tạp, trong đó tình trạng cửa hàng thông báo hết hàng, bán nhỏ giọt… ngày càng phổ biến và gây ra nhiều bức xúc cho người tiêu dùng. Vừa qua, Bộ Công Thương đã thành lập 3 tổ công tác kiểm tra thị trường ngay trong dịp nghỉ lễ 2/9, kết quả ban đầu ghi nhận, một số cửa hàng được kiểm tra hết hàng, thiếu xăng hoặc dầu cục bộ, thậm chí các thương nhân đầu mối, nhà phân phối nguồn hàng cũng thiếu hụt hoặc không còn. Trong khi trước đó, Bộ Công Thương luôn khẳng định, tổng nguồn cung xăng dầu đủ đáp ứng nhu cầu.

Nếu việc thiếu xăng dầu diễn ra hồi đầu năm 2022 được lý giải do Nhà máy lọc dầu Nghi Sơn giảm công suất vì các vấn đề liên quan tài chính thì hiện nay tình trạng đứt gãy nguồn cung xăng dầu dường như chưa thể tìm ra được nguyên nhân cụ thể.

Cần sớm có giải pháp ổn định thị trường xăng dầu

Về phía doanh nghiệp, vừa qua, 25 doanh nghiệp, đại lý bán lẻ xăng dầu đã cùng ký vào văn bản khẩn thiết gửi chính quyền sở tại và Bộ Công Thương để kiến nghị tháo gỡ nhiều vấn đề bất cập trong kinh doanh xăng, dầu. Theo quy định, một cửa hàng bán lẻ chỉ được lấy từ một thương nhân phân phối hoặc một thương nhân đầu mối duy nhất. Do vậy, nhiều khi doanh nghiệp không thể lấy hàng nơi khác hay bị ép giá, chiết khấu… cũng đành chịu. Thậm chí, có thời điểm mức hoa hồng trên mỗi lít xăng dầu chỉ là “0 đồng” nhưng vẫn không được cấp đủ nguồn, không được đóng cửa. Khiến hệ quả là các đại lý lỗ nặng, càng bán càng lỗ nhưng vẫn phải mở cửa…

Theo các doanh nghiệp bán lẻ xăng dầu, đây là một trong những quy định đang thể hiện sự bất hợp lý, dẫn đến những lộn xộn trong kinh doanh xăng, dầu hiện nay.

Không chỉ có doanh nghiệp và đại lý bán lẻ xăng dầu kêu khó, bản thân những đầu mối nhập khẩu, phân phối xăng dầu lớn cũng đang gặp nhiều khó khăn. Mới đây, Tập đoàn Xăng dầu Việt Nam (Petrolimex) cũng đã có văn bản khẩn gửi liên Bộ Công Thương – Tài chính và Uỷ ban Quản lý vốn Nhà nước trong đó nêu rõ, các yếu tố cấu thành trong giá cơ sở như chi phí đưa xăng dầu về đến cảng (premium) và chi phí vận tải tại nguồn trong nước chưa được tính đủ từ chu kỳ điều hành giá ngày 11/7 đến nay đã tạo ra khó khăn rất lớn về nguồn lực tài chính của các thương nhân đầu mối kinh doanh xăng dầu trong việc chia sẻ thù lao/chiết khấu cho các thương nhân nhượng quyền bán lẻ…

Bên cạnh đó, theo quy định tại Nghị định 95/2021, do thời điểm điều hành giá trùng vào lễ 2/9 nên thời gian điều hành giá phải lùi lại đến ngày làm việc đầu tiên tiếp theo. Sự cộng hưởng của các yếu tố trên đã tác động rất lớn đến thị trường xăng dầu trong nước, thậm chí đã xảy ra hiện tượng nhiều cửa hàng dừng bán hàng.

Dễ thấy, chỉ riêng việc quy định về thời gian điều hành giá cố định vào các ngày 1, 11 và 21 hàng tháng và có gia hạn khi trùng thời điểm nghỉ lễ Tết, trong khi nhu cầu tiêu dùng xăng dầu diễn ra thường nhật, giá xăng dầu thế giới biến động hàng ngày đã cho thấy rõ những bất cập, cần sớm được nghiên cứu, điều chỉnh.

Cần những giải pháp quyết liệt hơn

Thực tế trên cho thấy, thị trường xăng dầu đang trong vòng luẩn quẩn từ cơ chế điều hành, vận hành thị trường cho đến các quy định ngày càng chưa theo kịp với thực tiễn. Để ổn định thị trường xăng dầu trong bối cảnh hiện nay, PGS.TS Đinh Trọng Thịnh – Giảng viên cao cấp Học viện Tài chính cho rằng, Bộ Công Thương nhận định xăng dầu không thiếu, điều này đúng nếu cân đối về sản lượng tiêu thụ và sản lượng nhập. Tuy nhiên, lại xảy ra tình trạng thiếu cục bộ theo thời điểm, địa bàn. Do đó, Bộ Công Thương cần ghi nhận, nắm bắt các phản hồi từ doanh nghiệp cũng như thực tiễn của thị trường để từ đó có những điều chỉnh cho phù hợp.

Còn theo ông Trịnh Quang Khanh – Tổng thư ký Hiệp hội Xăng dầu Việt Nam, cơ chế điều hành xăng dầu đang có bất cập khiến doanh nghiệp kinh doanh mặt hàng này càng bán càng lỗ và có những phản ứng treo biển hết hàng, tạm ngưng kinh doanh. Bên cạnh đó, giá xăng dầu trong nước không phản ánh đúng diễn biến giá xăng dầu thế giới. Khi giá xăng dầu thế giới tăng thì giá trong nước lại đứng im.

Theo ông Khanh, bên cạnh việc cần rút ngắn thời gian điều chỉnh giá xăng dầu cho phù hợp để đảm bảo cung cầu thị trường xăng dầu, các cơ quan quản lý nên tính đúng tính đủ các chi phí cho doanh nghiệp. Riêng đối với giá dầu diesel, ông Khanh đề nghị cần giảm thuế nhập khẩu, thuế giá trị gia tăng dầu diesel càng sớm càng tốt, để kéo giá mặt hàng này xuống. Bởi giá dầu diesel trong nước liên tiếp tăng sẽ đẩy cước vận tải lên cao. Điều này sẽ làm giảm sức cạnh tranh của hàng hóa trong nước.

Còn về lâu dài, theo vị này nên trả giá xăng dầu cho thị trường, để thị trường tự quyết định giá theo giá xăng dầu thế giới, nhà nước chỉ cần có giá định hướng và giám sát kiểm tra.

Ngoài ra, các doanh nghiệp cũng đề xuất Nhà nước nên cho cửa hàng bán lẻ được ký hợp đồng với nhiều đơn vị đầu mối để vừa tăng sức ép cạnh tranh vừa đáp ứng nguồn hàng; đồng thời, bỏ trích Quỹ bình ổn giá xăng, dầu; rút giấy phép vĩnh viễn đối với các công ty đầu mối không tuân thủ quy định về an ninh xăng, dầu.

Một số ý kiến cho rằng, nhà nước nên hỗ trợ cho nền kinh tế bằng cách bỏ ra số vốn nhất định nhập khẩu phần xăng, dầu để duy trì an ninh năng lượng quốc gia, phân bổ cho các kho đầu mối lưu dự trữ để tránh trường hợp các đầu mối thấy giá xăng, dầu thế giới bất lợi thì không nhập hàng, làm cho chuỗi cung ứng ra thị trường xảy ra như tình trạng hiện nay.

Các doanh nghiệp cũng đề xuất phải điều chỉnh cơ chế giá thành bán lẻ để doanh nghiệp đầu mối chiết khấu hoa hồng ít nhất 600-800 đồng/lít cho các cửa hàng bán lẻ để họ đủ sức duy trì hoạt động.