VNReport»Sự kiện & Bình luận»Quốc tế»Các quốc gia thu nhập thấp nguy cơ vỡ nợ vì Covid-19

Các quốc gia thu nhập thấp nguy cơ vỡ nợ vì Covid-19

13:34 - 19/01/2022

Số nợ mà các nước nghèo nhất đến hạn phải trả trong năm 2022 tăng thêm 10,9 tỷ USD so với năm 2021.

Số liệu mới nhất từ Ngân hàng Thế giới (WB) cho thấy 74 quốc gia thu nhập thấp sẽ phải thanh toán số nợ tổng cộng khoảng 35 tỷ USD tiền nợ trong năm 2022, tăng 45% so với năm 2020.

Một trong những quốc gia dễ vỡ nợ nhất là Sri Lanka. Quốc gia này đã bị tổ chức đánh giá tín nhiệm S&P Global hạ điểm tín nhiệm và cảnh báo có khả năng vỡ nợ trong năm nay. Ngoài ra, các nhà đầu tư cũng lo ngại về khả năng vỡ nợ của Ghana, El Salvador, Tunisia cùng nhiều quốc gia nghèo khác.

Đại dịch Covid-19 đang khiến các nước thu nhập thấp dấn sâu hơn vào cảnh nghèo đói và nợ nần

Theo WB, thế giới đang ở bờ vực của một cuộc khủng hoảng nợ do các nước đang phát triển phải vay nợ nhiều hơn để trang trải cho các chi phí kinh tế và y tế trong đại dịch Covid-19, cũng như trang trải các khoản nợ trước đó.

Theo dữ liệu từ Viện Tài chính Quốc tế (IIF), chính phủ và doanh nghiệp tại các nước thu nhập thấp và trung bình đã phát hành khoảng 300 tỷ USD trái phiếu mỗi năm trong năm 2020 và 2021, tăng khoảng 1/3 so với mức trước đại dịch. Bện cạnh đó, đã có một sáng kiến toàn cầu nhằm giảm bớt gánh nặng nợ nần cho các quốc gia này trong đại dịch là sáng kiến hoãn nghĩa vụ nợ (DSSI) do nhóm 20 nền kinh tế lớn nhất thế giới (G20) đưa ra vào tháng 4/2020 nhằm hoãn việc thanh toán số nợ 20 tỷ USD mà 73 nước nghèo vay của các chủ nợ song phương đáo hạn trong thời gian từ tháng 5-12/2020. Sáng kiến này sau đó được gia hạn đến tháng 5/2021, với tổng số nợ được hoãn là 12,7 tỷ USD.

Tuy nhiên, bất chấp những điều đó, nguy cơ vỡ nợ của nhiều nước nghèo vẫn đang hiện hữu khi chi phí của việc vay nợ ngày càng gia tăng. Trong hai năm đầu của đại dịch, việc các ngân hàng trung ương lớn mạnh tay hạ lãi suất giúp cho các chính phủ được vay tiền với chi phí tương đối rẻ. Nhưng năm nay, lãi suất đang có xu hướng tăng lên do các ngân hàng trung ương tiến tới thắt chặt, dẫn tới việc vay vốn để trang trải các khoản nợ cũng trở nên tốn kém hơn.

Nhiều quốc gia đang phát triển như Brazil và Nga đã mạnh tay nâng lãi suất trong những tháng gần dây để chống lạm phát. Nhưng tại nhiều nước khác, lãi suất vẫn đang thấp hơn tốc độ tăng của giá cả, dẫn tới sự tháo chạy của các dòng vốn nước ngoài khỏi thị trường chứng khoán và trái phiếu của các nước đó.

Các nhà quản lý quỹ, chuyên gia kinh tế và nhà vận động về nợ đều kêu gọi có thêm biện pháp để giải toả gánh nặng nợ nần cho các nước nghèo. Hiện có tới 60% các quốc gia thu nhập thấp trên thế giới cần phải tái cơ cấu nợ và chỉ có một lối thoát để tránh vỡ nợ là đàm phán với các chủ nợ để giảm bớt các điều kiện và có các chính sách hỗ trợ nhằm giảm bớt nợ nần.

Thực tế, sau khi sáng kiến DSSI hết hạn, các nước G20 sẽ có một sáng kiến mới để giúp các nước nghèo giải toả gánh nặng nợ nần. Tuy nhiên, các nhà kinh tế cho rằng việc tham gia các sáng kiến này đồng nghĩa các nước nghèo phải từ bỏ quyền tiếp cận thị trường vốn. Đến nay, mới chỉ có Chad, Ethiopia và Zambia đàm phán để tham gia, nhưng chưa đạt bước tiến nào.

Tổng thư ký Rebeca Grynspan của Hội nghị Thương mại và phát triển Liên hiệp quốc (UNCTAC) cho biết các nước đang phát triển đang có nguy cơ rơi vào một thập kỷ khủng hoảng nữa. Nếu điều đó xảy ra, nó sẽ ảnh hưởng rất lớn đến các quốc gia có mức nợ cao và cả nền kinh tế toàn cầu nói chung.

Có thể thấy, Covid-19 càng làm gia tăng sự bất bình đẳng giữa các nhóm quốc gia. Bằng chứng là thu nhập bình quân đầu người ở các nước phát triển tăng gần 5% vào năm 2021, trong khi mức này ở các nước thu nhập thấp là 0,5%. Các nước đang phát triển phải đối mặt với lạm phát tăng cao, cơ hội việc làm thấp, sự thiếu hụt trong các lĩnh vực thiết yếu như lương thực, điện, nước và việc các nhà máy và cảng ngừng hoạt động cùng với sự gián đoạn trong chuỗi cung ứng và logistics.