VNReport»Sự kiện & Bình luận»Quốc tế»Sự phục hồi chậm phơi bày những khó khăn dài hạn của kinh tế Trung Quốc

Sự phục hồi chậm phơi bày những khó khăn dài hạn của kinh tế Trung Quốc

08:12 - 31/05/2023

Mức nợ cao, chi tiêu tiêu dùng kém, chính sách kìm kẹp doanh nghiệp tư nhân và quan hệ xấu đi với phương Tây gây áp lực lên tăng trưởng dài hạn, theo các nhà kinh tế.

Đà phục hồi của kinh tế Trung Quốc sau khi gỡ bỏ chính sách zero-Covid đang chững lại, phơi bày những vấn đề sâu sắc và mang tính cấu trúc khi nền kinh tế lớn thứ hai thế giới kết thúc giai đoạn tăng trưởng nhanh.

Chỉ vài tháng trước, triển vọng kinh tế Trung Quốc có vẻ rất sáng sủa, với việc người dân đẩy mạnh chi tiêu cho ăn uống và du lịch sau khi chính quyền kết thúc những biện pháp kiểm soát Covid nghiêm ngặt. Nhưng khi động lực từ việc tái mở cửa bắt đầu mờ nhạt đi, những vấn đề cơ bản của nền kinh tế Trung Quốc – đã hình thành trong nhiều năm qua – nổi bật trở lại.

Thờ kỳ bùng nổ bất động sản và đầu tư công vào cơ sở hạ tầng – vốn thúc đẩy tăng trưởng trong hơn một thập kỷ qua – đã kết thúc. Khối nợ khổng lồ làm tê liệt các hộ gia đình và chính quyền địa phương. Một số gia đình đang tích trữ tiền mặt vì lo lắng về tương lai. Những cuộc đàn áp đối với doanh nghiệp tư nhân của nhà lãnh đạo Tập Cận Bình khiến các doanh nhân ngại chấp nhận rủi ro. Trong khi đó, mối quan hệ xấu đi với phương Tây cản trở đầu tư nước ngoài.

Người tiêu dùng Trung Quốc chi tiêu nhiều hơn sau 3 năm đại dịch, nhưng không có sự bùng nổ chi tiêu như đã thấy ở các nước khác.

Người tiêu dùng Trung Quốc chi tiêu nhiều hơn sau 3 năm đại dịch, nhưng không có sự bùng nổ chi tiêu như đã thấy ở các nước khác.

Các nhà kinh tế cho rằng những vấn đề cấu trúc ngày càng tồi tệ này đang cản trở khả năng Trung Quốc duy trì tốc độ tăng trưởng thần kỳ. Một số người nhận định rằng nước này có thể sớm rơi về mức tăng trưởng hàng năm chỉ 2-3%, thay vì 6-8% như trước đây. Dân số già hóa và lực lượng lao động nhỏ đi càng làm tăng thêm khó khăn.

Trong năm nay và những năm tới, Trung Quốc có thể ghi nhận tăng trưởng kinh tế thấp hơn nhiều so với dự đoán trước đây của các doanh nghiệp, khiến nước này trở nên kém quan trọng hơn đối với một số công ty nước ngoài và giảm khả năng vượt qua Mỹ để trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới. “Sự phục hồi đáng thất vọng hiện nay thực sự cho thấy rằng một số lực cản mang tính cấu trúc đang có tác động”, theo Frederic Neumann ­– nhà kinh tế trưởng về châu Á tại HSBC.

Nhiều tín hiệu gần đây cho thấy đà phục hồi đang chững lại. Doanh số bán lẻ chỉ tăng 0,5% trong tháng 4 so với tháng 3. Một loạt dữ liệu về sản lượng sản xuất, xuất khẩu và đầu tư yếu hơn nhiều so với dự đoán của các nhà kinh tế.

Hơn 1/5 thanh niên Trung Quốc từ 16 đến 24 tuổi thất nghiệp trong tháng 4. Các đại gia thương mại điện tử Alibaba và JD.com báo cáo lợi nhuận kém trong quý I. Chỉ số Hang Seng của Hong Kong – chủ yếu gồm các công ty Trung Quốc – giảm 5,2% từ đầu năm đến nay. Đồng nhân dân tệ suy yếu so với đồng USD.

Hầu hết các nhà kinh tế không cho rằng những vấn đề của Trung Quốc sẽ dẫn đến suy thoái, hoặc khiến nước này không đạt mục tiêu tăng trưởng 5% trong năm nay – một mục tiêu được cho là rất dễ đạt sau khi kinh tế thiệt hại nặng nề vì zero-Covid vào năm ngoái.

Một số doanh nghiệp đa quốc gia như McDonald’s, Starbucks hay Ralph Lauren tuyên bố khai trương các cửa hàng mới. Sự bùng nổ của ô tô điện cho phép Trung Quốc vượt qua Nhật Bản để trở thành nước xuất khẩu ô tô lớn nhất thế giới trong quý đầu năm.

Phillip Wool – trưởng bộ phận nghiên cứu tại Rayliant Global Advisors – cho biết: “Chúng tôi vẫn tin tưởng vào câu chuyện tăng trưởng dài hạn của Trung Quốc”. Theo ông, việc chuyển đổi nền kinh tế từ chú trọng xuất khẩu sang tiêu dùng nội địa sẽ giúp Trung Quốc đi đúng hướng.

Đầu tư bất động sản và cơ sở hạ tầng – một động lực tăng trưởng trong nhiều năm của Trung Quốc – đang suy yếu.

Đầu tư bất động sản và cơ sở hạ tầng – một động lực tăng trưởng trong nhiều năm của Trung Quốc – đang suy yếu.

Tuy nhiên, nhiều nhà kinh tế đang ngày càng lo ngại hơn về tương lai của Trung Quốc.

Hy vọng lớn trong năm nay là người tiêu dùng nước này sẽ tăng mạnh chi tiêu, vì các động lực chính cho tăng trưởng trước đây – đầu tư và xuất khẩu – đang suy yếu. Mặc dù người Trung Quốc chi tiêu nhiều hơn sau gần 3 năm đại dịch, nhưng nước này không ghi nhận sự bùng nổ chi tiêu giống như các nền kinh tế khác khi họ tái mở cửa.

Niềm tin của người tiêu dùng thấp, và điều quan trọng hơn là Bắc Kinh không thể thay đổi đáng kể xu hướng ưu tiên tiết kiệm thay vì chi tiêu của người Trung Quốc, theo các nhà kinh tế. Với mạng lưới an sinh xã hội kém hơn các nước phát triển, người Trung Quốc phải tiết kiệm nhiều hơn để trả chi phí chăm sóc sức khỏe và những trường hợp khẩn cấp khác. Theo dữ liệu của Liên Hợp Quốc, tiêu dùng hộ gia đình của Trung Quốc chiếm khoảng 38% GDP hàng năm, so với 68% ở Mỹ.

Louise Loo – nhà kinh tế về Trung Quốc tại Oxford Economics – cho biết: “Tăng trưởng dựa vào tiêu dùng luôn là một mục tiêu đầy tham vọng” của Trung Quốc. Theo bà, điều đó hiện có thể còn khó đạt được hơn vì người tiêu dùng Trung Quốc rất thận trọng sau khi thoát khỏi đại dịch. Mặc dù Bắc Kinh đang cố gắng nới lỏng điều kiện cho vay, dữ liệu cho thấy các hộ gia đình muốn trả nợ hơn là vay thêm.

FDI vào Trung Quốc giảm 48% trong năm 2022.

FDI vào Trung Quốc giảm 48% trong năm 2022.

Từ năm 2012 đến năm 2022, dư nợ ở Trung Quốc tăng thêm 37 nghìn tỷ USD, trong khi Mỹ tăng thêm gần 25 nghìn tỷ USD. Theo tính toán của Nicholas Borst – giám đốc nghiên cứu về Trung Quốc tại Seafarer Capital Partners – đến tháng 6/2022, dư nợ ở Trung Quốc lên tới khoảng 52 nghìn tỷ USD, nhiều hơn tổng dư nợ ở tất cả các thị trường mới nổi khác. Tính đến tháng 9 năm ngoái, tổng dư nợ ở Trung Quốc bằng 295% GDP, so với 257% ở Mỹ, theo dữ liệu từ Ngân hàng Thanh toán Quốc tế.

Cho rằng nợ cao là mối đe dọa đối với ổn định tài chính, ông Tập coi giảm nợ là trọng tâm trong chính sách kinh tế của mình kể từ năm 2016. Điều này ảnh hưởng đến tăng trưởng.

Để giúp giảm bong bóng nhà ở, nhà chức tránh áp đặt giới hạn vay nghiêm ngặt đối với các doanh nghiệp bất động sản từ cuối năm 2020. Đầu tư phát triển bất động sản giảm 5,8% trong quý đầu năm nay bất chấp những chính sách nhằm ngăn chặn đà suy giảm.

Theo tính toán của S&P Global, 2/3 chính quyền địa phương có nguy cơ vi phạm trần nợ không chính thức do Bắc Kinh áp đặt. Các thành phố trên cả nước từ Thâm Quyến đến Trịnh Châu cắt giảm phúc lợi cho công chức và chậm trả lương cho một số giáo viên.

Những vấn đề này gia tăng khi Trung Quốc kém hấp dẫn hơn với các doanh nghiệp nước ngoài do căng thẳng với phương Tây. Năm 2022, đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) vào Trung Quốc giảm 48% so với năm trước, xuống còn 180 tỷ USD. FDI trên GDP giảm xuống dưới 2%, chưa bằng một nửa so với 10 năm trước. Khi các doanh nghiệp tìm cách đa dạng hóa chuỗi cung ứng để giảm rủi ro liên quan đến xung đột địa chính trị, những quốc gia gồm Ấn Độ và Việt Nam đang trở thành đối thủ cạnh tranh FDI của Trung Quốc.

Sự không chắc chắn về triển vọng kinh tế dài hạn của Trung Quốc là một yếu tố khác trong quyết định đầu tư của các công ty, theo Jens Eskelund – Chủ tịch Phòng Thương mại EU ở Trung Quốc.

Những cải cách nhằm thúc đẩy khu vực tư nhân bị đình trệ dưới thời Tập Cận Bình – người quan tâm đến an ninh hơn là tăng trưởng kinh tế. Bắc Kinh đã thắt chặt quy định đối với các lĩnh vực bao gồm công nghệ, giáo dục tư nhân và bất động sản, khiến nhiều chủ doanh nghiệp không muốn đầu tư thêm. Trong 4 tháng đầu năm nay, đầu tư tài sản cố định của doanh nghiệp tư nhân tăng 0,4% so với cùng kỳ năm trước. Cùng kỳ năm 2019, mức tăng trưởng này là 5,5%.