VNReport»Kinh tế»Doanh nghiệp»Việt Nam có còn hấp dẫn với doanh nghiệp Trung Quốc muốn tránh thuế quan Mỹ?

Việt Nam có còn hấp dẫn với doanh nghiệp Trung Quốc muốn tránh thuế quan Mỹ?

17:39 - 25/07/2024

Từ lâu, Việt Nam đã là điểm đến ưa thích của các doanh nghiệp Trung Quốc, nhưng chi phí cao hơn đang thúc đẩy họ cân nhắc những lựa chọn khác, theo một bài phân tích trên South China Morning Post.

Chervon, một doanh nghiệp sản xuất dụng cụ điện và thiết bị điện ngoài trời của Trung Quốc, đã khai trương một nhà máy nhỏ ở Việt Nam cách đây 3 năm với hy vọng giảm chi phí.

Nhà máy này sản xuất 1,5 triệu dụng cụ mỗi năm để tránh mức thuế nhập khẩu 25% mà Chervon phải trả nếu vận chuyển thẳng từ nhà máy Nam Kinh ở Trung Quốc đến Mỹ, theo phó tổng giám đốc điều hành Ren Jianjun.

Tuy nhiên, công ty này – với khoảng 2/3 doanh thu từ Mỹ – đang kiếm được ít tiền hơn từ Việt Nam so với kỳ vọng. Nguyên nhân, theo ông Ren, là chi phí nguyên liệu thô tăng 10% và chi phí vận hành tăng ít hơn. “Nhìn chung, chi phí cao hơn ở Trung Quốc khoảng 7%, về cơ bản tương đương với mức thuế 7,5% trước đây”, ông nói vào tháng 6, đề cập đến thuế suất của Mỹ trước chiến tranh thương mại Mỹ-Trung bắt đầu vào tháng 7/2018.

Ông không phải là giám đốc doanh nghiệp Trung Quốc duy nhất từng thử sản xuất ở Việt Nam để tiết kiệm chi phí hoặc tránh thuế quan của Mỹ. Ông cũng không phải là người duy nhất tự hỏi liệu Việt Nam có thực sự mang lại lợi ích như kỳ vọng theo chiến lược “Trung Quốc cộng một” – chiến lược nhằm giảm sự phụ thuộc vào Trung Quốc làm cơ sở sản xuất.

Các doanh nghiệp ở Đài Loan cũng rơi vào tình trạng tương tự. Chieh Hao-chuan, nhà điều hành một công ty thực phẩm và đại diện Hội đồng Phòng Thương mại Đài Loan tại Việt Nam cho biết: “Các nhà đầu tư Đài Loan phần lớn đang coi sự tồn tại là ưu tiên hàng đầu”.

“Giá nguyên liệu thô đang tăng và việc tăng lương cơ bản là một thực tế rõ ràng”, ông nói. “Nếu [các doanh nghiệp] không đáp ứng bằng mức tăng của chính họ, lợi nhuận của các công ty chúng tôi sẽ bị ảnh hưởng”.

Ngoài Việt Nam, các doanh nghiệp Trung Quốc đang xem xét Malaysia, Bangladesh và Campuchia như các lựa chọn để đa dạng hóa sản xuất. Ảnh: SCMP.

Ngoài Việt Nam, các doanh nghiệp Trung Quốc đang xem xét Malaysia, Bangladesh và Campuchia như các lựa chọn để đa dạng hóa sản xuất. Ảnh: SCMP.

Đối với Chervon, chuỗi cung ứng chế tạo thiết bị ở Việt Nam cũng kém hơn so với Trung Quốc, trong khi mỗi tỉnh thành của Việt Nam lại có những quy định đầu tư riêng, ông Ren nói. Vì vậy, Chevron phải “tiến một bước và nhìn quanh trước khi tiến thêm bước nữa”.

Trong hơn 15 năm qua, Việt Nam đã thu hút hàng chục nghìn dự án đầu tư nước ngoài, với vốn từ Nhật Bản, Singapore, Hàn Quốc, Đài Loan, Trung Quốc đại lục và các nước khác nhờ hứa hẹn chi phí thấp. Ngay cả trước chiến tranh thương mại Mỹ-Trung, chi phí gia tăng ở Trung Quốc đã khiến Việt Nam được chú ý nhiều hơn.

Nhưng khi lạm phát tăng ở Việt Nam giống như nhiều nơi trên thế giới, cũng như việc thiếu quy mô nguồn lực của Trung Quốc, các doanh nghiệp Trung Quốc như Chevron có thể rất ngạc nhiên vì nhiều công ty chỉ mới đến Việt Nam gần đây so với các công ty từ những nơi khác ở châu Á.

“Khoản đầu tư cần thiết để bắt đầu sản xuất tại Việt Nam không phải là nhỏ”, theo Vivie Wei, giám đốc quốc gia Việt Nam của Dezan Shira & Associates. “Chi phí lao động trên giấy tờ có thể trông thấp, nhưng việc giữ chân, tăng lương, các chế độ nghỉ phép có lương hoặc phúc lợi hào phóng cần được xem xét theo cách mà các nhà đầu tư Trung Quốc không quen ở đất nước của họ”.

Giá đất ở Việt Nam cho thấy “xu hướng tăng đáng kể” ở các thành phố lớn và khu công nghiệp do quá trình đô thị hóa và nhu cầu về bất động sản, bà Wei cho biết. Trong 4 năm qua, giá thuê nhà trung bình đã tăng 7% mỗi năm ở miền Bắc và 13% ở miền Nam.

Lao động ở Việt Nam có chi phí thấp hơn 23% so với ở Trung Quốc, với mức lương thấp tới 150 USD mỗi tháng, theo Ralf Matthaes, giám đốc điều hành của công ty nghiên cứu thị trường IFM Research tại TP HCM.

Tuy nhiên, các doanh nghiệp sản xuất Trung Quốc có thể bất ngờ với chuỗi cung ứng kém trưởng thành hơn Trung Quốc – một hệ quả của quy mô kinh tế tương đối nhỏ – với nguồn lao động được nhiều nhà đầu tư cùng lúc theo đuổi, theo Frederick Burke, thuộc Phòng Thương mại Hoa Kỳ tại Việt Nam

“Lực lượng lao động tuy lớn nhưng vẫn là con số hữu hạn và doanh nghiệp đưa ra được mức lương cao hơn sẽ thu hút người lao động”, theo Jack Nguyễn, CEO của công ty dịch vụ chuyên nghiệp InCorp tại TP HCM, bổ sung rằng ngành công nghệ cao thường trả lương cao hơn những lĩnh vực khác.

Ông Burke bổ sung rằng sự thất vọng của Chervon đối với các chính sách không nhất quán ở Việt Nam là điều bình thường và có thể trở nên trầm trọng hơn vào cuối năm nay khi luật đất đai thay đổi. Một số chính quyền cấp tỉnh đang trì hoãn cấp phép cho các dự án nhà máy – trên thực tế làm tăng chi phí cho các nhà đầu tư – nhằm tỏ ra thận trọng và không phải là cách để đòi lợi ích tài chính phi pháp, ông nói.

Winnie Lam, tổng thư ký hội đồng Hiệp hội Doanh nghiệp Hong Kong Việt Nam, cho biết chính quyền địa phương có khi chỉ dành đất cho các nhà đầu tư Hàn Quốc hoặc ưu tiên một số ngành nhất định hơn các ngành khác. Hàn Quốc là nước đầu tư nước ngoài nhiều nhất vào Việt Nam, trong khi các đề xuất đầu tư sử dụng nhiều lao động hoặc thiết bị cũ bị xem xét kỹ hơn, theo bà Lam.

Lou Zhongping – nhà sáng lập Soton Daily Needities và được mệnh danh là “Vua ống hút” – kết luận rằng Việt Nam “không hề rẻ” chút nào, với chi phí sản xuất cao hơn 10 đến 20% so với Trung Quốc.

Gần đây, ông Lou dẫn một nhóm gồm hơn 30 doanh nhân vừa và nhỏ từ các tỉnh Giang Tô và Chiết Giang đến Việt Nam trong chuyến thị sát kéo dài một tuần, tờ Thời báo Hoàn cầu thuộc nhà nước Trung Quốc đưa tin.

Giá đất ở Việt Nam cao hơn nhiều lần so với Trung Quốc do sự đổ bộ của các doanh nghiệp từ Trung Quốc, Hàn Quốc và Nhật Bản, ông Lou bổ sung.

Nhóm đã đến thăm TP HCM, Đà Nẵng, Hà Nội và nói chuyện với hơn chục công ty Trung Quốc và địa phương. Ông Lou cho biết tất cả các doanh nghiệp Trung Quốc mà ông trao đổi đều nói rằng lý do chính khiến họ chọn Việt Nam là rủi ro địa chính trị.

“Tôi cũng đã đến thăm nhiều nơi trên thế giới. Về cơ bản, có rất ít nơi có tổng chi phí tổng thể thấp hơn Trung Quốc. Vì lợi thế về chuỗi công nghiệp của Trung Quốc nên không ai có thể cạnh tranh được với nước này trong ngắn hạn”, ông nói.

Số đơn đặt hàng từ phương Tây giảm sau đại dịch, tiêu dùng nội địa của Việt Nam kém đi và lòng tin thấp của người Việt vào chất lượng sản phẩm Trung Quốc càng làm xói mòn lợi nhuận của một số nhà đầu tư nước ngoài, theo các nhà phân tích.

Giới hoạch định kinh tế ở Hà Nội từ lâu đã tập trung vào thúc đẩy đầu tư nước ngoài có giá trị gia tăng cao như công nghệ, thay vì sản xuất công cụ, giày dép hay hàng may mặc.

Xuất khẩu theo tháng của Trung Quốc đến Mỹ. Đơn vị: tỷ USD. Biểu đồ: SCMP.

Xuất khẩu theo tháng của Trung Quốc đến Mỹ. Đơn vị: tỷ USD. Biểu đồ: SCMP.

Tuy nhiên, theo các nhà phân tích, Việt Nam vẫn là một lựa chọn khả thi để các doanh nghiệp Trung Quốc tìm cách lách thuế quan Mỹ, mặc dù chính phủ Mỹ có thể sẽ hành động để chặn kênh đó trong tương lai. “Người Mỹ có thể phát hiện ra điều này”, ông Nguyễn nói. “Tôi không biết [các nhà đầu tư] có thể làm điều này trong bao lâu trước khi họ nói “Này, dừng lại đi””.

Chính phủ Mỹ từng áp thuế hơn 400% đối với thép xuất khẩu của Việt Nam vào năm 2019.

Chervon đặt mục tiêu mở rộng đầu tư vào nhà máy tại Việt Nam lên 20 triệu USD, ông Ren cho biết. “Có thể có mở rộng trong tương lai, nhưng vẫn chưa có gì chắc chắn… Tùy thuộc vào môi trường bên ngoài, chúng tôi có thể chuẩn bị phương án B”.

Dữ liệu từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho thấy số lượng dự án đăng ký mới của Trung Quốc là 477 trong nửa đầu năm 2024, trị giá tổng cộng 1,01 tỷ USD. Trung Quốc đã khởi động 233 dự án trong nửa đầu năm 2024 và 707 dự án vào năm ngoái sau 283 dự án vào năm 2022 và 204 vào năm 2021.

Nhưng câu chuyện lại khác ở nước láng giềng Malaysia, nơi có truyền thống thu hút những ngành giá trị cao hơn là các ngành truyền thống. Phương pháp này hiệu quả nhờ vào cụm công nghệ cao tương đối trưởng thành của Malaysia, thông luật kiểu Anh và kỹ năng nói tiếng Anh phổ biến, theo các nhà phân tích.

Jaideep Singh, nhà phân tích của Viện Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế Malaysia, cho biết lĩnh vực phần cứng công nghệ ở thành phố Penang có hệ sinh thái bán dẫn “trưởng thành”, đặc biệt trong lắp ráp, thử nghiệm và đóng gói. Ông cho biết Malaysia đóng góp 13% tổng số quy trình như vậy trên toàn cầu. HP và Intel nằm trong số các công ty đa quốc gia đang hoạt động tại Penang.

Theo chuyên gia kinh tế Lynn Song của ING Greater China, mức lương sản xuất ở Malaysia khoảng 760 USD mỗi tháng so với 1.100 USD ở Trung Quốc, nhưng cao hơn mức lương trung bình của công nhân nhập cư ở Trung Quốc là 680 USD mỗi tháng.

Ông cho biết Bangladesh, Campuchia và Sri Lanka “hấp dẫn hơn” Việt Nam đối với các doanh nghiệp sản xuất sử dụng nhiều lao động và có giá trị gia tăng thấp hơn, như dệt may. Nhưng người lao động ở đây thiếu các kỹ năng có ở Việt Nam, nghĩa là Việt Nam phù hợp hơn với những công việc có giá trị gia tăng cao hơn. Cơ sở hạ tầng và logistics ở Bangladesh, Campuchia và Sri Lanka cũng kém phát triển hơn ở Việt Nam, điều mà ông gọi là “trở ngại”.

Theo một nghiên cứu công bố vào tháng 5, chỉ có 20% giao dịch từ 343 mối quan hệ người mua-nhà cung cấp được khảo sát kể từ năm 2018 đã được đa dạng hóa.

“Các ngành công nghệ thấp dễ tìm nhà cung cấp thay thế hơn. Các ngành công nghệ cao khó [đa dạng hóa] hơn”, theo Fan Di, phó giáo sư thuộc Đại học Bách khoa Hong Kong. “Doanh nghiệp đôi khi không tìm được đối tác hợp tác nếu cụm ngành chưa phát triển”.

Nhưng ông bổ sung rằng các doanh nghiệp coi thuế quan và địa chính trị là “khủng hoảng đang leo thang và bất ổn dài hạn”. Trong khi đó, họ đang cân bằng giữa đa dạng hóa và mức độ phức tạp khi xem xét chiến lược Trung Quốc cộng một bằng cách so sánh chi phí giữa việc chuyển một phần hoạt động ra khỏi Trung Quốc và chịu thuế quan.

“Tuy nhiên, xu hướng “Trung Quốc cộng một” sẽ không dừng lại và các nhà sản xuất sẽ tìm thấy điểm cân bằng trong dài hạn”, ông nhận xét. “Vấn đề là bao nhiêu phần trăm hoạt động của họ nên ở lại Trung Quốc và bao nhiêu phần trăm nên chuyển sang những nơi khác có thể giúp tối ưu hóa hiệu quả và phát triển sản phẩm”.

Theo: https://www.scmp.com/economy/global-economy/article/3271391/vietnam-losing-its-appeal-chinas-manufacturers-bypassing-us-tariffs