VNReport»Kinh tế»Tài chính»Kinh tế toàn cầu gặp rủi ro vì lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ tăng vọt

Kinh tế toàn cầu gặp rủi ro vì lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ tăng vọt

00:06 - 07/10/2023

Lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ dài hạn tăng vọt gần đây, có thể gây ra căng thẳng trên thị trường tài chính toàn cầu và rủi ro cho kinh tế thế giới.

Lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ tăng vọt làm chi phí đi vay cao hơn trên toàn cầu và gây ra những rủi ro mới cho nỗ lực giảm lạm phát mà không gây suy thoái kinh tế của các nhà hoạch định chính sách.

Không có ý kiến thống nhất về nguyên nhân gây ra tình trạng này. Nhưng nguyên nhân – cho dù là thâm hụt cao trong ngân sách chính phủ Mỹ, nền kinh tế tăng trưởng chậm của Trung Quốc hay bất ổn chính trị ở Washington – không quan trọng bằng hệ quả có thể gây ra cho hệ thống tài chính thế giới.

Trong 2 năm qua, các ngân hàng trung ương trên thế giới nhanh chóng tăng lãi suất để đối phó với tình trạng lạm phát cao. Cho đến trước gần đây, tình hình có vẻ khá suôn sẻ khi nền kinh tế và hệ thống tài chính có cơ hội “hạ cánh mềm”.

Nhưng theo các nhà kinh tế của Goldman Sachs, “các vết nứt” đang xuất hiện khi lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ – tiêu chuẩn tài sản phi rủi ro của thế giới – tăng vọt. Điều này gây áp lực lên các trái phiếu chính phủ khác trên toàn cầu.

Lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn 30 năm tăng cao nhất kể từ năm 2007.

Lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn 30 năm tăng cao nhất kể từ năm 2007.

Lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ kỳ hạn 30 năm trong tuần này vượt ngưỡng 5% lần đầu tiên kể từ năm 2007. Mặc dù nó thường xuyên vượt mức đó hồi đầu thế kỷ 21, giới phân tích cho rằng tốc độ tăng rất đáng chú ý, đặc biệt khi Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) và các ngân hàng trung ương khác đã báo hiệu sắp kết thúc chu kỳ tăng lãi suất của mình.

“Nên bớt lo lắng về mức độ mà tập trung nhiều hơn vào tốc độ thay đổi”, theo Gene Tannuzzo – lãnh đạo toàn cầu về tài sản thu nhập cố định tại Columbia Threadneedle.

Trong 3 tháng qua, lợi suất trái phiếu dài hạn của Mỹ tăng khoảng 1 điểm phần trăm so với Fed tăng lãi suất 1/4 điểm phần trăm trong giai đoạn đó. Ông Tannuzzo cho biết: “Đó là tốc độ thay đổi không bền vững và nếu chúng ta tiếp tục đi theo hướng đó, thì chúng ta sẽ cần thấy hành động từ Fed” để giảm bớt tác động.

Rủi ro lan tỏa

Tuần tới, Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) và Ngân hàng Thế giới (WB) sẽ họp ở Morocco. Đây là cơ hội để đánh giá tình trạng nền kinh tế toàn cầu và công bố các báo cáo nổi bật về triển vọng kinh tế và tình hình thị trường tài chính thế giới.

Lạm phát và tác động của chính sách tiền tệ thắt chặt trở thành tâm điểm kể từ khi giá cả bắt đầu tăng mạnh vào năm 2021. Báo cáo về ổn định tài chính toàn cầu gần đây nhất của IMF – công bố hồi tháng 4 – cho thấy rủi ro đối với hệ thống tài chính là mối lo hàng đầu sau khi một số ngân hàng nổi tiếng của Mỹ sụp đổ vào tháng 3.

Nhưng sự cố đó trôi qua mà không gây ra tác động lan tỏa quy mô lớn, và triển vọng dần dần sáng sủa hơn kể từ đó, đặc biệt là ở Mỹ. Triển vọng tiếp tục tăng trưởng khi lạm phát giảm – được gọi là “hạ cánh mềm” – từ hy vọng biến thành kỳ vọng của Fed.

Kịch bản đó sẽ có tác động tích cực trên toàn cầu. Việc nền kinh tế lớn nhất thế giới tránh được suy thoái mang lại nhu cầu ổn định hơn cho hàng xuất khẩu của các nước khác, cũng như sự chắc chắn một khi Fed dừng tăng lãi suất.

Tuy nhiên, biến động nhanh chóng trên thị trường tài chính có thể gây bất ổn, tác động qua lợi suất trái phiếu tăng, đồng USD mạnh hơn và nếu duy trì, có thể là áp lực lạm phát mới ở các nước khác.

“Có những tác động có thể xảy ra nếu bạn tạo ra căng thẳng ngân sách ở các nước khác hoặc cuối cùng là khủng hoảng ngân sách ở các nước khác. Tôi nghĩ đó là điều mà Fed cần theo dõi”, theo Karen Dynan, giáo sư kinh tế tại Đại học Harvard. “Những cuộc khủng hoảng như thế có thể lan sang các thị trường tài chính rộng hơn và sau đó gây ra mối đe dọa thực sự cho nền kinh tế của chúng ta”.

Các quan chức Fed chưa bày tỏ lo ngại về lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ tăng vọt.

Các quan chức Fed chưa bày tỏ lo ngại về lợi suất trái phiếu chính phủ Mỹ tăng vọt.

Các quan chức Fed chưa nhận thấy nguy cơ đó. Trong các bình luận đầu tuần này, một số chủ tịch ngân hàng khu vực của Fed cho rằng hoạt động trên thị trường trái phiếu chính phủ phù hợp với kỳ vọng từ việc Fed tăng lãi suất. Họ nói rằng nó chưa có tác động quá lớn đến chi tiêu của người tiêu dùng hoặc doanh nghiệp, đến mức mà Fed phải lo lắng về khả năng đã tăng lãi suất quá nhiều.

Thắt chặt ngoài dự kiến

Tuy nhiên, lợi suất tăng vọt cũng cho thấy một số vấn đề mà các nhà hoạch định chính sách sẽ cố gắng tìm hiểu trong tuần sau.

Tăng trưởng toàn cầu – đặc biệt là do sự yếu kém của Trung Quốc – được dự đoán sẽ chậm lại. Sau phản ứng tài chính quy mô lớn trên toàn cầu trong đại dịch, ngân sách nhiều nước có thể quá căng thẳng để ứng phó mạnh mẽ trước một cuộc khủng hoảng tiền tệ hoặc tài chính nếu đồng USD tăng mạnh khiến dòng vốn chảy ra.

Các tổ chức như Fed có thể kiểm soát lãi suất chính sách để gây ảnh hưởng lên những loại lãi suất khác. Nhưng thị trường – cũng chịu tác động từ quan điểm kinh tế vĩ mô, triển vọng lạm phát và các yếu tố như rủi ro chính trị – mới là người quyết định cuối cùng chi phí đi vay của chính phủ, doanh nghiệp và người dân.

Chính những mức lãi suất đó có thể thúc đẩy hoặc làm suy thoái nền kinh tế, nuôi dưỡng hoặc kìm hãm lạm phát. Câu hỏi cho giới hoạch định chính sách là liệu những động thái gần đây của thị trường có vượt quá mức cần thiết để kiềm chế lạm phát và tạo ra những rủi ro không mong muốn cho tăng trưởng hay không.

Cho đến nay, những diễn biến trên thị trường không cho thấy sắp có khủng hoảng, theo các nhà kinh tế tại Capital Economics. Nhưng môi trường hiện tại có thể “biến thành một điều gì đó nghiêm trọng hơn” nếu tổn thất trái phiếu đẩy một tổ chức quan trọng đến tình trạng mất khả năng thanh toán, như đã xảy ra tại Silicon Valley Bank hồi tháng 3, hoặc làm xói mòn niềm tin đến mức người nắm giữ chứng khoán bắt đầu bán tháo.

Họ nhận định hậu quả phụ thuộc vào “lợi suất trái phiếu tăng thêm bao nhiêu và nhanh như thế nào”. “Rủi ro lớn bắt nguồn từ việc thắt chặt các điều kiện tài chính ngoài dự kiến” gây căng thẳng cho ngân sách của chính phủ, hộ gia đình và doanh nghiệp, biến thành căng thẳng ngân hàng và đảo ngược tăng trưởng kinh tế.